‘A Casa das Cinsas’ vs ‘O xuízo’
Xornada 1 da Liga Biosbardia da Primavera 2022. Duelo entre Lois Z e David Botana.
Traba: O relato consiste no diálogo entre tres ou máis personaxes.
A Casa das Cinsas
David Botana.
—Entón, estás a dicir que estamos todos mortos?
—Hahaha… Ai, adorado Brandan, que fácil é alterar o bondadoso corazón dun Celeste. Non dicimos exactamente iso, tranquilo. Respiro, é evidente que non estou morto. Pero a Casa do Baleiro ten unha maneira peculiar de entender a mesma vida. Nos só descartamos o plano material, precisamente porque non o podemos demostrar.
—Non podes probar isto?
—Hahaha! Dá gusto ver que eses dedos vizosos andan libres de artrose. Está claro que a existencia semella ancorada nun plano físico. Pero que é iso? A ciencia da información levounos a niveles de emulación da realidade nunca antes soñados. Hai dous ciclos camiñei ao lado do meu neto polas rúas da antiga Nova York. E iso con procesadores que están a anos luz do que pode ser unha IA cuántica de nivel dous. Imaxina o que poderá facer algo inda máis… capaz. Nunca a ciencia estivo tan preto de crear a Deus. A realidade holistica é a única explicación posible tras o inevitable reducionismo ao absurdo do materialismo. Todo é parte da Idea, o complexo algoritmo deseñado polo Gran Pensador. Somos información. E se nada é real só queda desfrutar do que non-somos. Cando menos ata que repliquemos a Deus.
—Iso soa a escusa para as vosas orxías cerimoniais.
—Hahaha… Tampouco che falta razón.
—Unha boa sopa de ideas, pero aí falta o ingrediente primordial, meu amigo. A ansia por existir, o ímpeto que nos catapultou ata onde estamos agora desde a nada. Deus só pode ser iso. A Casa Celeste segue a usar o nome que as antigas relixións en Terra lle daban ao concepto do creador. A única diferenza é que a nosa divindade é algo pequeno que habita en cada célula que turra pola vida. Poida que estea completo cando toda esa materia se recoñeza. Ao mellor entón todo deixe de medrar e competir e só quede reflexionar e amar. Planificar a seguinte divindade nun ciclo sen fin.
—Os nosos preceptos aséntanse en partículas fundamentais e os vosos en células. A nosa é unha vitoria cuántica. Hahaha…
—Sabes coma min que estamos a falar do mesmo realmente, Marius. Desculpe se o aburrimos coa nosa charla, prelado Vega.
—O mesmo digo. Ten que desculpar estes vellos amigos que aproveitan todas e cada unha das peregrinaxes da Cor para seguirse a molestar.
—Non se preocupen, irmáns. Esta viaxe é precisamente para isto.
—Entón? Que opina a Casa das Cinsas sobre estas cuestións?
—Que están equivocados, por suposto. Realmente é sinxelo, Deus só puido manifestarse no momento de maior esplendor da historia do universo, o Big Bang, a Gran Chama. Ardeu durante un intre eterno dando orixe a todo coa súa gloria. O que queda agora, o que somos, non é máis que cinsas. Así que ten razón vostede, prelado Marius. Estamos mortos, só que aínda non enfriamos.
—A que xogas, Lois?
—A nada, mamá.
O xuízo
Lois Z.
―Cólleme isto, cólleme aquilo –dícia a mamá de Adela mentres enchía as maletas―. Grazas, Adeliña. Agora agarra por aí e axúdame a baixalas á rúa, que xa debe estar o taxi agardando no portal.
―Mamá, e non levamos con nós a bebé? –A nai de Adela subiu ó taxi, que arrincou e marchou rúa abaixo cando Adela daba a volta para subir do outro lado.
―Onde foi esta malnacida? Con quen está? –O pai deulle unha labazada a Adela. A irmá pequena choraba no berce―. Como deixaches que se fose? Xa verá cando a atope, esa desgraciada, deixarme así. Xa verá!
―Ade, cres que volverá mamá para o meu aniversario? ―preguntáballe sempre a irmá.
―Limpa iso, zoqueta! –berraba o pai de Adela todos os días―. Fai as camas, zoqueta! A comida está queimada, é que non sabes facer nada ben? Es igual ca túa nai!
―Non ―respondía cada ano Adela á pregunta da súa irmá.
―Vólveme falar así ―ameazouna o pai― e levas outra que non te levantas nunha semana.
―Escribiume unha carta mamá ―confesoulle a irmá o día que cumpriu dezaoito―. Invítanos a ir vivir con ela. Eu vou ir. E ti?
―Non me gusta como vas vestida ―berraba o pai de Adela―. Non me gusta esa xente coa que andas. Se queres ir á universidade págala ti. E a ver se limpas iso dunha vez, zoqueta!
―Non ―respondeulle Adela á irmá, que tiña vinte e dous e non recibira aínda ningunha carta.
―Que lle vaia ben á lurpia de túa irmá ―berraba o pai de Adela cando o soubo―. Mágoa non a levara con ela cando marchou, non quero saber nada delas, para min están mortas, as dúas! Mal vento as leve, desagradecidas, que non volva pasar por aquí. E a ti nin se che ocorra ir tras delas porque vou e vos mato as tres!
―Mamá ―comezou a dicir Adela, un día, moitos anos despois. Diante estaba a súa nai, invitáraa a tomar un café no piso ó que se mudara.
―Mamá… ―continuou Adela, despois de media hora de charla.
―Mamá, hoxe entendo por que nos abandonaches aquel día, e quería dicirche que, a pesar de toda a dor que pasei, que non creo que poidas imaxinar, eu perdóote. Nada máis, necesitaba dicirche iso para seguir adiante coa miña vida.
―Pero que é isto ―a nai de Adela deixou a cunca a medias sobre a mesa de cristal―, o tribunal da santa inquisición? Que saberás ti da miña vida! Eu non necesito o teu perdón, nin o quero. Aquel día acaso non baixaches comigo disposta a abandonar a túa irmá, a deixala sóa co cabrón de teu pai? E pedícheslle perdón ti a ela? Que che dean! Es coma teu pai!
―Falaches con elas? Están aquí? ―preguntou o pai de Adela, poucos días antes de morrer, recostado nunha cama do hospital.
―Aquí só estou eu ―respondeulle Adela―. Así que come a sopa e cala a puta boca, papá.
Os dous relatos son moi diferentes en canto a estrutura e obxectivos. Lin ambos con agrado.
A casa das cinsas
Interesoume a vinculación do relato coa foto e a traba. O autor resolveuno dun xeito clásico, mediante un diálogo relixioso, pero cun enfoque contemporáneo, científico. Para min o maior acerto do relato non está no plano literario senón no filosófico. É un relato sobre a filosofía da ciencia e a min provocoume moito interese sobre as falacias do positivismo e outros movementos que consideraban que conforme a ciencia avanzase, o feito transcedental acabaría por esvaecer. Nin se ve no plano sociolóxico nin se ve tampouco no plano académico.
O que ocorre é que penso que a nivel literario o relato é mellorable. A ausencia de acoutacións non está xustificada nunha narración tan clásica e engadir esa confusión (hai outra da que falarei logo) coido que lle resta puntos. Tampouco creo que engada nada certo ton de conversa informal, porque o relato necesita concentrar todas as enerxías sobre o tema do diálogo.
Sobre o final: Velaquí a incerteza que lle queda ben a toda literatura. Quen é Lois? O Creador que xoga? É posible. Hai moita metaliteratura nun xogo de espellos que se van reflectindo uns nos outros até o infinito. Paréceme acertada a proposta no contexto do relato, dálle un plus.
O xuízo
Este relato ten unha relación coa imaxe máis equívoca. Intuímos onde está a inspiración, coma unha faísca desde a que o autor construíu a historia. En cambio, a traba está tan presente que lle serve ao autor como panca para condicionar a ela o peso da estrutura. Este relato é difícil que xurdise sen a traba, igual que é difícil que xurdise o fútbol sen balón. O autor fai unha obra mestra da estrutura. Usando os mínimos recursos percorre unha vida, deseña uns personaxes. Pode criticarse que algúns diálogos precisen máis lima e que as personaxes talvez sexan demasiado esquemáticas, pero construír unha historia tan sólida é acerto suficiente para darlle os parabéns ao autor.
O meu voto é para ‘O xuízo’.
É ben coñecido o conto do empresario que nas entrevistas para un posto de contable na súa empresa só facía unha pregunta: canto son 2+2? Na historia o tipo soubo que encontrou o candidato que quería cando este lle fechou as venecianas da sala de reunións e respondeu: canto quere que sexa?
Iso facemos nós un pouco aquí e agora.
Non é o mesmo exercicio sumar 2+2 que atopar dúas cifras que sumen 4. Cando quero pensar algo vou a atopar mil razóns para xustificalo. Cando quero votar algo vou atopar os argumentos literarios que o soporten.
E eu penso que hai un problema aí, que ás veces esquecemos o motivo real polo que comezamos todo isto e pasamos a parecernos a eses que pelexan por unha falta mal pitada no torneo de futbito de barrio ou ―dá igual― a quen finxe un penalti na final dun mundial. Desprezamos o importante da ecuación, a razón que nos trouxo a este lugar, polo menos a min.
Un entra nestas leas pensando que vai recibir críticas sinceras, boas para animarse e continuar, ou malas para aprender e continuar. Pero cando a un lle pican as dúbidas, cando un venta transparencias de estratexia detrás dos votos, un deixa de crer nas críticas e iso é unha greta tamaño Rift, unha metástase de estadio 4. Ese é o principio do fin, cando só se poden xerar descridos, esa é a fin de todo proxecto xa sexa político, persoal ou literario.
Eu mesmo, se neste duelo quixese votar por A CASA DAS CINSA loaría a súa capacidade técnica, a base filosófica, o ben intricado que está coa imaxe e incluso o filme e, por suposto, a calidade da linguaxe utilizada e a xeración de todo un universo cun mínimo de palabras elementais. Despois contraporía todos eses aspectos coa improvisación con que semella foi creado o seu relato rival, a historia tópica, as frases que lle sobras coma o do tribunal da santa inquisición, que se nota que está insertada aí para facer conexión co relato, coma un adaptador HDMI/VGA.
Por outro lado, se quixese que o meu voto fose ao contrario, a capacidade técnica trocaría en ampulosidade, a base filosófica en ostentación, e a conexión coa imaxe en incapacidade para chegarme. Tamén alegaría non entender a linguaxe que ademais impide que as voces dos diálogos se diferencien o suficiente entre si e poría o foco en certas incongruencias técnicas como considerar o Big Bang coma algo único ou un instante eterno. Por suposto, sobre O XUÍZO destacaría a mestría na técnica que eu mesmo bautizaría como “roupa vella”, diría que é moi difícil facer que un relato tecnicamente tan bo semelle tan simple, con palabras sinxelas e mesmo aparencia de estar feito en media hora. Preguntaría se está feito en media hora, e de ser así aludiría á man dun xenio. De levar máis tempo, falaría de elegancia.
Sei que dicir isto é unha especie de autoinmolación no torneo, pero é que os relatos que preparei esta vez non son moi bos, e non quero aburrirme vendo coma os votos caen dos lados previstos tipo Eurovisión literaria. Farei de crítico suicida.
Non pensedes mal, non é nada persoal, é só que me apetece que nos lembremos de por que facemos moitas cousas na vida, que non é para gañar, senón para saír mellores.
Sexamos logo menos coma os matóns de barrio que pagan as súas frustracións nos torneos de futbito e máis coma Hagen e Jones na Lenda de Bagger Vance, e non acepto críticas sobre esta historia.
Por certo, o meu voto vai para O XUÍZO.
De entrada, paréceme que os dous relatos cumpren coa traba, un deles de xeito máis evidente.
‘A Casa das Cinsas’: a discusión é elaborada e moi interesante, obrígache a ler con atención, pensando en cada frase. A resolución final, que entendo que se trata dun neno xogando, faino aínda máis especial polo inesperado e case absurdo.
‘O xuízo’: Gustoume o método para narrar a historia desas vidas, e a forma máis sutil de incorporar a imaxe proposta. Está ben escrito, porén, non me acaba de convencer o que conta.
O meu voto é para ‘A Casa das Cinsas’.
A casa das cinsas
Reflexións demasiado complexas unidas con fíos que non puiden comprender moi ben.
O asunto de criar a Deus ou se está vivo ou morreu tampouco se leva demasiado ben
A fin do relato pois non sei a que ven, francamente.
O xuízo
Unha narración de malos tratos contada con pouca crueza. Existe crueza verbal pero para o meu gusto falta tensión narrativa. A linguaxe faise algo insípida, os acontecementos precipítanse, e o final paréceme que debería encadearse mellor.
Voto por “O xuízo” porque me resulta un relato máis comprensible que A casa das cinsas
Boa noite¡ Antes de nada, aproveito para saudarvos a tod@s, desexándovos un torneo cheo de aprendizaxe. Agardo lervos cada senana¡
O comentario de Fran paréceme un dos máis interesantes que lin no que levo aquí porque eu creo que tamén esquecín, nalgún momento, o que nos trouxo aquí. Aproveito para dicir que eu tampouco escribín gran cousa, así que centrareime en aprender todo o que poida de todos vos.
A casa das cinsas ten un título que non conseguín fiar de todo co relato. Gústame a mistura que fai de temas relixiosos cun enfoque racional. A falta de acotacións é unha aposta arriscada pola comprensión do lector e penso que neste caso saíu ben. A foto funciona como acotación inicial, desa esa información que, d outro xeito, sería inabarcable sem acotacións. A linguaxe tamén é un logro, porque mantense á altura dos temas que trata, pero non cae en cultismos innecesarios. Xoga coa imaxinación do lector e fai que encha ocos como o de que é un Celeste? Cales son as casas das cinsas e do Baleiro? Deixa ver un fondo moi rico de conceptos que non terían nada de desperdicio nun relato máis longo.
Sobre o final, faime ver todo o relato, todo o universo dentro del como un xogo de nenos, interrompido no seu nó. Venme a cabeza unha viñeta dos catro fantásticos no que o fillo da muller invisible, que é superpoderoso, crea universos en miniatura baixo as sabas.
O xuízo chámame a atención pola súa estrutura. Detrás dun feixe tan desordenado de feitos ten que haber moito traballo detrás. Como todo o que semella simple, pero que require comerse bastante a cabeza. Ao final, o simple e natural remata por ser o máis complicado de conseguir. Neste relato les unha sucesión de feitos cos que podes xogar a montar e desmontar o quebracabezas. Pérdese a noción cronolóxica. Collendo cada frase do dialogo pódese sentir a noción da historia completa, porque cada frase está ben calculada. Gústame que cada unha xustifique o relato enteiro. Dáme a sensación dun traballo ben logrado, dunha man con moita maña detrás. Coma sempre, costéame valorar a relación coa imaxe, pero neste caso está metida con graza.
O meu voto vai para A casa das Cinsas. Pódeme cando un relato me fai tirarlle dos fíos e cadroume un pouco mellor coa imaxe.
Gustoume o relato de Botana, o meu favorito da xornada. gustanme este tipo de relatos -os de debates filosoficos-, tanto lelos coma escribilos, e non é nada doado que queden ben. a proba do algodón é que o relato se poida entender (que transmita algo) a pesar de que non se entenda (totalmente) aquilo do que falan. por exemplo, no relato “ultima hora” (tal como está deseñado) é imprescindible entender e encaixar cada particula de informacion para extraer o gozo do relato. Non basta con quedarse en “son 4 puntos de vista”. Dito de outra forma, o protagonismo naquel relato non está nos xornais nin nos xornalistas. O protagonismo está nun punto de fuga ó que non fomos capaces de chegar porque as liñas non apuntaban todas cara a mesma dirección. No relato de Botana si que detecto unha figura xeometrica regular, planificada, que se vai descubrindo tras cada frase, tras cada capa (coma se cada capa de lectura fose unha dimension espacial). Parece unha explicacion baleira esta, pero non o é. Basta analizar o final do relato. A aparicion de Lois (ola!) fai que o relato incorpore un nivel mais de lectura (era un neno xogando) pero non é un final sorpresa porque non muda o sentido do lido (esa é a clave dos xiros finais, sempre deben sumar, non sustituir). paréceme un relato moi especial.
sobre o meu, non me cronometrei mentres o escribia asi que non sei canto tempo me levou. tampouco medin o esforzo que fixen para escribilo, sinto se foi mais ou menos do que debía ser. O que si podo dicir é que me inspirei nun feito real. o que sucede é tan tópico (por desgraza) que se a persoa afectada (Adela, pero non recordo o nome real) lese o relato só poderia identificar como vivida a escena na que a nai se vai coas maletas e a deixa a ela na beirarrua. Penso que non logrei transmitir ben todo o que supón pasar por todo iso (era complicado), pero quedei satisfeito co resultado de xogar cos dialogos a través do tempo. Foi unha maneira moi interesante de contar esa historia.