‘A historia escríbese de noite’ e ‘Ira’, narrativa en creba

DIARIO DUN CRÍTICO RESUCITADO.

Como Pan e coitelo me deixara bo sabor de boca, collín outra novela de Bieito Iglesias: A historia escríbese de noite (Galaxia). Como un home, un escritor como Bieito Iglesias, que usa da “autocrítica”, do “autoexame”, deu unha cousa como esta ao prelo? Estará arrepentido? Talvez non, porque todos debemos asumir os nosos erros. A presente novela está sobrecargada de feitos de, sobre todo, frases “graciosas”, de suposta autoironía do “narrador” sobre si mesmo, etc: todos estes elementos, ao seren introducidos en cantidades case que industriais, acaban, acho, por teren un efecto contrario ao procurado e o lector remata canso de tanta “graza”. Ás veces, o lector ten a impresión de estar a facer unha lectura arqueolóxica daquel humorista español que se chamaba Alvaro Delaiglesia, iso si, en galego e “posta ao día”.

Bieito Iglesias non soubo conterse nesta novela e así tanto as súas estratexias formais como narrativas quedaron en nada e só brilla, en certo momento, a táctica. Mais as “tácticas”, como xa dixen noutra parte do diario, non crean modelos. A historia pode escribirse de noite, as novelas non deben escribirse a cegas e amoreando materiais sen un mínimo de selección: ao cabo, unha novela non é nin un bulldozer, que arrastra todo, nin un contedor onde podemos meter toda clase de materiais e residuos, orgánicos e inorgánicos. Con respecto ás obras anteriores que lera de Bieito Iglesias, que dúbida cabe que esta representa un paso atrás sobre as súas anteriores producións: non se debe deixar todo, sobre todo en literatura, á libre disposición da frase brillante e da riqueza do léxico: novela, creación lingüística son outra cousa, moi diferente. E un escritor como Bieito Iglesias non debe fialo todo á súa riqueza lingüística nin ao seu sentido do humor, xa que ás veces producen mercadorías como a presente.

Unha novela non é nin un bulldozer, que arrastra todo, nin un contedor onde podemos meter toda clase de materiais e residuos, orgánicos e inorgánicos.

E se a novela de Iglesias quedou, finalmente en nada, por amoreamento indiscriminado de materiais, pola falta de estratexia narrativa, a seguinte que lin, Ira (Galaxia), de Xavier Manteiga, é o clásico produto que puido ser todo e fica en nada. Nesta novela falla todo, desde os elementos narrativos até os elementos lingüísticos, a pasar pola estrutura profunda e as estruturas superficiais. Novela dentro da novela, podería ser, mais non é iso, é outra cousa que, nestes momentos, non me atrevo a cualificar. A trama, que debía ser profunda, é superficial; á escrita fáltalle unha rigorosidade da que non sei se é capaz Manteiga. Rigorosidade e fondura necesarias para dar a visión e expresar o “horror” (non simplemente citalo por medio de palabras). O horror, sabémolo, e non fai falta máis que ler No corazón da escuridade, citada nesta novela, asombra, abraia. Ante o horror sentimos fascinación, como fascinación sente o lector ao ler a novela de Joseph Conrad. Esa fascinación prodúcese por medio das palabras, da linguaxe, dunha fonda e rigorosa creación lingüística; esa fascinación que era necesaria para que a novela acadase os seus obxectivos, non foi creada por Manteiga: intentou crear un produto que superaba, en moito, as súas forzas literarias. O autor, acho, autodesafiouse a partir de Conrad e morreu no intento, ao producir unha novela sen interese, lenta, aburrida e sen unha elaboración verbal que puidese corresponder a un estilo. Elaboración verbal que, por exemplo, existe na novela de Iglesias anteriormente comentada.

En fin, estamos ante unha novela sen ningunha clase de coherencia estilística. Só un exercicio que non resulta gratificante para o lector (non sei se sería gratificante para o autor, supoño que si, cando lle enviou a novela a unha editorial). Custa lela porque tamén fallan completamente as estratexias narrativas do autor e, xa que logo, dilúese completamente o interese da trama e o movemento dos personaxes. Cando as ambicións nos superan, acabamos caendo na inacción.

Xesús González Gómez.