As invectivas literarias de Juan Marsé

Xesús González Gómez.

Collo na biblioteca a Notas para unas memorias que nunca escribiré, de Juan Marsé, edición, prólogo e notas de Ignacio Echeverría, publicado por Lumen, do grupo Random House, do que Echeverría é asalariado. A verdade é que o collín por curiosidade máis que por outra cousa, xa que tiña noticias de que en realidade o libro non era nada; non é nada. Uns cantos apuntamentos duns cantos meses e unha serie de frases que non sei se darían pé a unhas memorias ou se non pasarían de conformar un simple e pobre dietario.

Echeverría, intelixente, no seu prólogo di, o que é certo, que as últimas novelas de Marsé: Rabos de lagartija (tan premiada), Canciones de amor en Lolita’s Club, Esa puta tan distinguida, non eran alá gran cousa. Non o di con estas palabras, mais dao a entender. A verdade é que cando Marsé non escribe do que era o seu mundo, a posguerra española, e un pouco máis alá, se se quere, os anos 60 como moito, os barrios do Carmel, Gràcia, etc, de Barcelona, as súas novelas non é que sexan ilexíbeis, que non o son, pero non interesan e o posíbel «fan» de Marse séntese decepcionado. Marsé é un contador de historias, un narrador, mais non é —e para min é un fallo que o intentara a partir de Rabos de lagartija—creador de linguaxe, ou, se se prefire a palabra, un estilista: está nos seus antípodas. O castelán de Marsé, e aí quizais radique a súa grandeza, é o castelán pobre dos barrios de Barcelona. É a partir dese castelán que argallou as súas grandes novelas.

Nestas notas, na, digamos, primeira parte, Marsé fala de viaxes, de visita e comidas cos amigos, da situación política e mesmo literaria, pero son pequenas notas, sen máis interese, maiormente, que o puramente biográfico e/ou familiar. Ou o interese que poida suscitar a pura curiosidade. As veces, sen chegar ao fondo, fala doutros temas: a teima en falar de Vázquez Montalbán só como autor de novelas policiais, o seu paso como membro do xurado do Premio Planeta, os premios que lle outorgan, as comidas nas que se discute de política e outras cousas: malia o que se poida imaxinar, non é que estivese en contra da independencia de Cataluña, estaba contra aqueles que dirixían ese proceso: por fachas, beatóns, tamén «ataca» esa teima, que foi como unha pandemia entre críticos, sobre a denominada novela negra ou policial española e a súa «xustificación», que a presentaba, presenta aínda, como novela de «denuncia», etc., etc. Nunha desas comidas na casa da axente literaria Carmen Balcells atoparase o lector co editor galego Olegario Sotelo Blanco, amigo da Balcells, etc.

A segunda parte é unha serie de frases, foguetazos, que pode acabar por cansar ao lector: hai demasiados, e demasiado continuados. Con todo, quizais sexa o máis interesante, ou o menos aburrido, do libro e parte na que o lector ou a lectora pode «pasalo mellor». Deamos un pequeno florilexio, tanto da primeira como da segunda parte e aínda nos asombramos que ningún individuo, personalidade ou colectivo pedise a súa retirada do mercado. Tamén se observará que a Marsé, a corrección política –que máis ben habería que denominar banalidade política… e lingüística– importáballe un pemento. (Vertemos ao galego; as notas son nosas):

«Os críticos e estudosos bobos, tipo Anna Caballé, están a descubrir agora que a novela se compón de realidade e ficción. A boa hora!», (p. 59).

«Leo os infames artigos de Umbral en El Mundo. Umbral é o herdeiro das momias da dereita política máis casposa deste país: Capmany, Cela, Pemán […]», p. 76.

«Curiosamente, hoxe os artigos xornalísticos de Antonio Muñoz Molina e Francisco Umbral –o primeiro en El País e o segundo en El Mundo– parécense coma dúas gotas de auga: España é o primeiro. (Umbral é un vaidoso papahostias de moito perigo, cuxa prosa quincalleira só engana a pedantes e snobs.)», p. 81.

«Lido hoxe: “non somos os escritores os mensaxeiros do máis adentro?” Como se pode dicir semellante e pretensiosa estupidez? A escritora lambida engade que escribir como Emily Dickinson é a súa secreta ambición. Primeiro a lambida estivo posuída por Kafka, agora por Dickinson. Por que non aspira a escribir como ela mesma?»[1], p. 93.

«Pregúntome máis unha vez porque compro e leo o xornal El Mundo. Repaso a listaxe do seu cadro de colaboradores: Justo Sinova, Antonio Burgos, Raúl del Pozo, Josep Miró i Ardèvol, Isabel San Sebastián, Gabriel Albiac, Victoria Prego, Martín Prieto, Pedro J. Ramírez e Ricardito Bofill! Horripilante […]. A loita contra a estupidez do mundo será longa, pero moito me temo que a loita contra a estupidez de El Mundo será eterna», p. 129.

«Ocorréuseme unha broma retórica sobre algúns colaboradores do xornal El Mundo: “Lo peor que puede pasar a usía es tener a gala en el umbral de la catedral de Burgos entre los santos de piedra. Si nova ni viene Isabel, San Sebastián es un peligro para Hidalgo”», p. 15.

«Frases que pasarán á Historia Universal da Burricie: “Hay que españolizar a los niños catalanes” (Wert, ministro de Educación y Cultura)», p. 211.

«O ego queixoso de Juan Goytisolo non ten límites», p. 212.

«Finado Jaime Capmany, a prosa máis babosa do xornalismo actual é a de Antonio Burgos», p. 219.

«Os articulistas do xornal ABC –Antonio Burgos, Luis Ventura, Juan Manuel de Prada, Ramón Pérez-Maura, etc.– danme risa, cando non vómitos», p. 251.

«Julia Navarro: grao cero da escrita.

Cinco esquinas de Porcelallosa: grao menos cero», p. 259[2].

«Salvador Sostres é o máis repugnante xornalista»[3].

«Di o repipí de Luis María Ansón que Antagonía, a tridimensionada obra de Luis Goytisolo, dentro de tres séculos lerase co mesmo interese que agora. (Ou sexa, ningún. Totalmente de acordo)», p. 263.

PROSISTAS

Camilo José Cela = prosa campanuda.

Francisco Umbral = prosa axóuxere.

Javier Marías = prosa untada.

Carlos Ruíz Zafón = prosa insolvente.

Juan Manuel de Prada = prosa ensotanada.

Marguerite Duras = prosa tricotosa.

(p.221-222)

«Prensa. Pregúntanme que penso do Premio das Letras a Luis Goytisolo. Resposta: “Coñezo a Luis dende hai moitos anos, e imaxino a súa gran frustración. Para un novelista que se ve á altura de Tolstói, ese premio halle semellar miudezas», p. 238.

«Debo aprenderme de memoria estas palabras de Carlos Casares: “O escritor ten un talento especial para escribir, pero non para ter ideas mais brillantes que os demais”», p. 238.

«Luis Goytisolo. Demasiadas palabras para dicir tan pouco, e demasiadas plumas para tan pequeno pavo real», p. 239.

«Case toda a xente que escribe no xornal El Mundo, empezando polo seu director Pedro J. Ramírez, Arcadi Espada, Justo Sinova, Raúl del Pozo, antóllanseme lacaios ao PP, adictos á España carca e reaccionaria.

E máis do mesmo no xornal ABC: con Juan Manuel de Prada ao fronte», p. 223.

«A ferruxenta maquinaria xudicial deste país, co Tribunal Superior (sic) e o Tribunal Constitucional, continúa en mans de franquistas emboscados, vergoñentos e asnais», p. 224.

«Non hai nestes momentos (marzo 2014) neste país xornalista máis abxecto e miserábel que Juan Manuel de Prada –agás, talvez, Arcadi Espada»[4].

«Non hai unha soa liña, de todo escribiu e escribe Juan Goytisolo (coa mellor intención, iso si) na que non fale de si mesmo. Un pregúntase como é posíbel que despois de tantos anos con esa leria o tema non o aburra», p. 240.

[1] Trátase de Nuria Amat.

[2] Porcelallosa: Vargas Llosa pola súa relación con Isabel Preysler, nun tempo imaxe da publicidade de Porcelanosa.

[3] Dato para a historia: Salvador Sostres foi lanzado á «fama» desde o xornal Avui, onde defendía a capa e espada a Jordi Pujol e a Convergència Democràtica de Catalunya. O director que o fichou para o xornal foi Vicenç Sanchís, actual director da televisión catalá.

[4] Non lle vou quitar a razón a Marsé, pero dáme que non coñecía moitos dos xornalistas e opinadores da prensa galega, entre os que se conta algún que foi condenado polos tribunais por delincuente.