Ausencias e retornos

Eva Moreda.

Semella que se puxo de moda na nosa narrativa de aquí a unha parte falar en termos de retornos: o de Suso de Toro coa novela Fóra de si, por suposto, pero tamén saíu a relucir a palabra nos últimos anos a propósito de Ursula Heinze, Nacho Taibo, máis recentemente Cid Cabido tras levar o premio Ánxel Fole. Estes discursos provócanme ambigüidade: porque, sen recoñecelo nunca abertamente, estase aplicando aquí á narrativa en galego unha conceptualización netamente capitalista do tempo que non sei se lle acae de todo, menos aínda vistas as últimas novas chegadas do sector editorial (o tempo que corre inexorable e vai creando valor para despois destruílo: un dos involuntarios tics capitalistas e mesmo neoliberais de certos discursos do mundo literario galego pretendidamente progresistas). Tamén porque me dá a impresión de que temos tendencia a lanzarnos con demasiada alegría e non moito rigor a facer historiografía literaria popular e mitificadora en torno ao que poderiamos considerar o contrapunto dos retornos: as ausencias (Rosalía, Gonzalo R. Mourullo na altura da nova narrativa, ultimamente escritores galegos que escriben para medios madrileños en castelán).

Todo isto non quita se a obra dunha narradora, un narrador, nos gustou no seu día teñamos devezo por unha próxima entrega que confirme, matice ou transforme o proxecto literario que nos interesou. Neste sentido debe entenderse a lista que presento a continuación de narradores e narradoras que levan tempo sen publicar. Non fará falta que diga que é unha lista persoal e caprichosa (como todas) e que non pretendo aquí facer psicoloxía nin socioloxía literaria, é dicir, dilucidar as razóns persoais ou sistémicas por que estes señores e señoras xa hai tempo que non publican.

Os relatos de Erros e Tánatos (Xerais, 1996), de Gonzalo Navaza, descubríronme no bacharelato que se podía facer unha literatura galega para adultos que tamén puidesen ler os adolescentes. Navaza segue moi activo como filólogo, pero de narrativa non lle coñecemos nada desde Santos e defuntos (Xerais, 2001).

Tamén dos anos de adolescencia lembro ler con interese algunhas das entregas de narrativa histórica popular de Xoán Bernárdez Vilar. Pero lémbroo sobre todo porque visitou o instituto e foi dos poucos autores que suscitou interese xeral (e algo de terror tamén) entre o alumnado cun excursus sobre meteoritos de impacto seica inminente sobre a Terra. Os meteoritos non chegaron aínda; tampouco se publicou ningún novo libro de Bernárdez Vilar desde A saga da illa sen noite (Toxosoutos, 2001).

No 2004 formei parte do xurado que premiou co Terra de Melide a terceira obra narrativa de Beatriz Dacosta, Contrato temporal (Francka Editora, 2004), tamén última ata a data. Impresionoume daquela o torrente lingüístico e narrativo que Dacosta poñía ao servizo dunha temática pouco tratada na literatura galega entón e mesmo agora, a dez anos da crise.

Xelís de Toro ten publicado ultimamente en coleccións infantís, pero narrativa puramente adulta non lla lemos desde Riofero (Xerais, 2009). De cando en vez sabemos polas redes sociais dalgún interesante experimento seu no ámbito do teatro e a performance.

As médulas (Barbantesa, 2011), unha obra ben pausada, é ata a data a primeira e última novela publicada de Silvia Bardelás. Barbantesa, polo demais, ten un catálogo reducido pero diferente que se cadra habería que promocionar algo máis.

Coido que non descubro nada incluíndo nesta lista a Xurxo Borrazás, que leva sen publicar obra narrativa individual desde Covalladas (Galaxia, 2010). Inclúoo igualmente porque si.

Xurxo Sierra Veloso publicou nun período de poucos anos varias novelas, algunhas premiadas, interesantes por certa ambición formal sen caer no experimentalismo desaforado. Desde que gañou o Premio Repsol en 2010 por Os fíos (Galaxia, 2010) non volveu prodigarse. Ten unha traxectoria semellante Alberto Lema, que publicou o seu último texto narrativo, Da máquina (Galaxia), no 2012.

De Laura Caveiro adoita lembrarse que foi a primeira autora galega en publicar un texto que se pode considerar policial, Polas inmensas e alleas fortunas (Xerais, 1995). A súa segunda entrega narrativa, As naos afondando (Liceo Rubia Barcia, 2000), moi diferente á primeira, é ata entón tamén a última.

Non sei se encaixa ben nesta lista Iván García Campos, porque o seu segundo libro de narrativa (Cuestións vitais secretas, Galaxia, 2015) é de a penas hai tres anos e ben se ve que a literatura de García Campos é (felizmente) das que pasan tempo no forno. Sería desexable, porén, que puidésemos ver nun futuro próximas entregas que fixesen que se citase sistematicamente a García Campos entre os nomes representativos da Xeración da Esperanza: non son moi afeccionada a dividir a historia literaria en xeracións, pero, se o facemos, fagámolo ben.