Balanzo da poesía catalá no 2018 (e II)

Xesús González Gómez.

Despois de repasarmos as edicións de obras completas, as reedicións de «clásicos», os aniversarios, as antoloxías e as traducións máis salientábeis, na nosa opinión no apartado poesía que se deron en Cataluña no 2018, pasemos agora a dar a relacións dalgúns premios. De poesía, de institucións públicas e privadas, existen en Cataluña unha morea de premios; e se engadimos os que se conceden en Baleares, no País Valencià, en Andorra, etc., imaxine o lector cal pode ser a cantidade. Premios que axudan á edición e promoción da poesía. A maioría das institucións públicas que outorgan este tipo de premios son concellos. Concellos que ademais de concederen o galardón (monetario) ao poeta premiado, adoitan sufragar a edición do libro premiado. Cousa, por outra parte, doada: abonda con engadir á partida do premio unha cantidade X para axudar á publicación do libro. Cousa, ou engádega, que, seica, esquecen moitos concellos galegos que convocan premios de poesía. Velaí unha pequena (?) mostra de libros premiados:

Quaderns del port, de Hilari Cara, Jocs Florals de Barcelona (Proa); Un arbre molt alt, de Jaume Coll Mariné, Premio Àusias March (Edicions 62); Torna la pluja sobre nosaltres, Jordi Pujol Nadal, Premio Jordi Pàmies/Ajt. de Guissona (Pagès); El rastre d’uns escrits, de Carles Camps Mundó, Premio Vicent Andrés Estellés/Ajt. de Burjassot (3i4); A la intempèrie, Jpsep Ballester, Premio Ciutat d’Alzira (Bromera); Disponibilitat, de Carles Morell, Premio Màrius Tiorres (Pagès); Apartheids, de Montse Assens, Premio Marià Manent (Cossètania); Fils de llum, de Francesc Pastor, Premio Ciutat Torrent (Tabarca); L’ordre de les coses, Carles M.Sanuy, Premi Joan Alcover Ciutat de Palma (El Gall); Resplendor de foc, de Jaume Mesquida, Premio Joan Llacuna (Viena); Zero, de Yolanda Esteve, Premio Betúlia Memorial Carme Guasch (Cossètania); Ample vol de la nit, Premio Carles Riba (Proa); Pell d’ànima, de Josep Checa, Premio Senyoriu d’Àusias March (3i4); Fourmillante, de Miquel Àngel Llauger, Premio Sant Cugat a Gabriel Ferrater (Edicion 62); La nostra casa oberta, de Manuel Roig Abad, Premio Vila de Martorell (Viena); Svalbard, de Joan Josep Barceló i Bauçà, PremiMiqwurl Bauçà/Ajte. de Felanitx; Les despulles d’un somni, Antoni Ribas Tur, Premi Joan Perucho Vila d’Ascò (Saldonar), Quan els gran arbres cauen, de Àngels Gregori, Premi Vicent Andrés Estelles/Ajt.e Burjassot (Bromera); Desintegar-se, de Esther Xargay, Premi Cadaqués a Rosa Leveroni (Lleonard Muntaner, etc. etc., até untotal de vinte e sete premios (o que nonquere dicir que nonhaxa máis, que os hai). Anotemos que destes vinte e sete premios, quince son convocados por concellos, tanto de Cataluña como do País Valencià ou as Baleares. E volvámolo a repetir, os premios convocados polos concellos estes sufragan tamén súa edición, que é, en última instancia do que se trata: de que se publique o libro.

Por outra parte, cantos libros de poesía se editaron en Cataluña no 2018, deixando de lado as reedicións? (No apartado de reedicións cómpre salientarmos a publicación individualizada de todos os libros poéticos de Maria Mercé Marçal, realizada por Edicions 62. Esta mesma editorial publicou unha versión crítica de Les dones i els dies, de Gabriel Ferrater, a cargo de Jordi Cornudella, que é de obrigado cumprimento,) Non se sabe, pero penso que a cifra debe andar entres os 350 e 400 títulos, e destes tñitulos salientan, ao meu parecer os seguintes: Manera Negra, de Narcís Comadira (Ed. 62); Ermita, de Jordi Llavina (Meteora); La netedat, de Sebastiá Alzamora (Proa); Elegies, de Quim Espanyol (Edicions de 1984); Aigües desprotegides, de Antoni Vidal Ferrando (Eumo); La gota negra, de Cèlia Sànches-Mústich (Pagès); A ull nu, de Francesc Vallverdú (Pagès); Alguns paisatges, de Miquel de Palol (LaBreu);  Amor a la brega, de Blanca Llum Vidal (Pagès); Bardisars, de Xavier ,Palau (AQuaderns Crema), Tots els cavalls, de Antònia Vicens (LaBreu); Obreda, de Pere Jaume (Ed. 62). Dentro do apartado de poesía talvez podiamos colocar Els limits de Quim Porta, de Josep Pedrals, publicado por LaBreu. Con este libro pedral pecha a triloxía De Bolló: El furgatori e El romanço de Anna Tirant (libro que gañou a Lletra d’Or o 2013). O libro é un ensaio «novelizado» sobre poesía e poética, e está inzado de poemas. A variedade é total, o que quere dicir que na poesía catalá actual conviven unha multitude de propostas e tendencias e, hoxe por hoxe, á parte das calidades dos poetas, ningunha tendencia é maioritaria e as divertidas polémicas e liortas que tiveron lugar hai uns anos, hoxe, infelizmente, desapareceron e semella que reine a paz dos cemiterios, cando a poesía, como afirmaba Mandelstam, «é a guerra». Ou talvez reine a calma que precede ao combate. Veremos que acontece nos próximos meses

A poesía catalá, que no século XX alcanzou, esta si, unha verdadeira idade de ouro, malia as desaparicións mantén un nivel por riba da aura mediocritas. A aura mediocritas, como sabe todo o mundo, é o estadio en que se encontran as literaturas normalizadas, é dicir, aquelas que teñen unha serie de escritores de calidade media que son lidos pola maioría dos lectores e gozan dunha base de lectores que posibilitan a solidez dunha literatura e o seu consumo sen necesidade de que ninguén descubra unha obra mestra cada semana.

ANTONIA VICENS

 De noviña quería ser     amazona

a culpa      un anuncio de Martini*

no que unha muller    con vestido de tule

percorría a liña    infinita do mar

montada nunha egua

branca     díxose ten cancro non

sobrevivirá     entón quixen

ser un cabalo     alado

a galopar na sela     da Morte

(*á autora a memoria xógalle unha mala pasada, o anuncio era do brandy Centenario Terry. N.d.T.)

JORDI LLAVINA

ERMIDA

(fragmento)

Volvo subir, tantos anos despois

só, á vella ermida de San Pedro.

Nin un bafexo de aire, e un sol cru

de xullo que me deixará

ardentes o pescozo e mais o lombo

–no serán, tocarame padecer

a queimadura do comechón:

a pel, que semella que latexe

como a do corazón (e queixareime

de subir, co torso nu, a pendente).

E no entanto e unicamente así

que, ás veces, sentimos o corazón:

polos músculos lañados, espertos,

a vixiar unha ánima durmida

(e agora non me referirei

as enfermidades rigorosas

que fan do corpo escuro pasto:

tumores e pragas, cancros e úlceras). –

CARLES CAMPS MUNDÓ

TIRESIAS

Era a claridade duns ollos sen mirada.

A claridade de ollos cegos. Pupilas claras

Polo baleiro do non visto: os corpos

que as escurecen. Vellas bonecas espidas

de vida, espidas da claridade de fóra.

De onde que fosen claras como unhas augas

sen reflexos: lágrimas amargas de cego,

lágrimas baleiras dun pranto transparente.

CARLES MORELL

MANEIRAS DE MIRAR

Homenaxe a John Berger

Se non hai perspectiva,

o home xa non é o centro;

o espectador non ten

a potestade

da ollada indiscutíbel.

E a nostalxia,

a socialización,

a mistificación

só son mecanismos

do poder.

CARLES M. SANUY

O PREZO DO PARNASO

Na cortesía prudente dun verso

discretamente escrito con mesura,

controlado arraiga o prezo da usura

que amansa o verbo fácil e perverso.

Proclama o poeta o sei dicir diverso

en versados cenáculos, con cura,

porén, de non caer en imposturas

que lle torne no dicir con eco adverso.

Se o discurso resulta denso ou adverso

fuxirá, sensato, da rima escura

e aliviará, se cómpre, a feitura

mentres apreixa o verso p’lo perverso.

Moi digno, dirá un último verso

– Deus, que dura é… a literatura.

JORDI PUJOL NADAL

 MALAS NOTICIAS

Soa o teléfono.

volve de novo a choiva

sobre nós.

No cemiterio

apálpase o silencio

dos vivos. Pon medo.

A morte non pesa.

É unha folla seca

que o vento se leva.

ÀNGELS GREGORI

ALTERIDADES

Pensábate coma se imaxina unha cidade.

e citábate nos libros

coma unha discreta nota a pé de páxina.

Isto é o paraíso,

dicíame cando te atopaba

entre o público dunha conferencia.

Despois, rumores e conversas na rúa.

Talvez un bar, fume até a madrugada

e de repente paso a fundar as túas leis,

a conquistar os dominios dun corpo

que se despregue coma un libro.

Ao teu carón a noite é miña, vou dicíndome

e entro en ti como se me achegase soa,

camiñando pola herba, até o centro dun estadio.

Correr para te encontrar foi

o meu xeito de ficar quieta.

De amarrar o teu corpo á miña paisaxe

como despois dun diluvio

unha barca descansa no porto.

NARCIS COMADIRA

 MALDICE A TRISTURA

Maldice a tristura, é letal e traidora,

quérenos sempre quietos, nun lamento perpetuo.

Pois non, de ningún xeito. Maldice a tristura.

Mira o mundo, a terra, con montañas e bosques,

co mar que se move sempre, o ceo conmovedor.

Mira o odio, a rabia dos mozos, o rexeitamento

a deixarse engulipar. E si, mira os crimes,

mira tamén o sangue, mira a fame dos nenos

de corpos deformados, mira o engano, o medo

que nos goberna, todo forma o tecido da vida.

E aínda que endexamais chegue o día soñado

en que reine a xustiza, que non, non virá nunca,

maldice a tristura, dáte esa alegría.

JOAN JOSEP BARCELÓ I BAUÇÀ

+ 0.4. A PROFUNDIDADE

os meus testículos son

vulnerábeis.

con todo, gústame ser vulnerábel.

nin hai que dicilo.

a existencia esperta con man firme,

mais na vitoria

non son consciente

da miña debilidade.

No deseño dos océanos

do tempo, o mar

estrutura a intención do teu xogo.