‘Deus morreu’ resoa nas bóvedas de Notre-Dame de París

Manuel Veiga Taboada.

Ás once da mañá do 9 de abril de 1950, catro rapaces, un deles vestido de monxe dominico, entraron en Notre-Dame de París, en plena misa de Pascua. O falso dominico, cunha amplísima tonsura na cabeza, aproveitou a pausa que seguiu ao rezo do credo, subiu ao altar e comezou a ler un manifesto, diante dunhas dez mil persoas procedentes de todo o mundo. Era un texto tan ben escrito como altamente conspirativo. Cando chegou á frase: “Dieu est mort”, que tomara por suposto de Nietzsche, o organista comezou a tocar compulsivamente para afogar as súas palabras.

A reacción subseguinte suxire un cataclismo. Un dos activistas, aínda no altar, recibiu un corte na cara. A garda suíza que protexía a catedral desenvaiñou as espadas e lanzouse sobre el. Os mozos trataron de fuxir. Xa no exterior, a policía interveu, sobre todo para protexelos das iras da multitude de fieis que tamén parecía disposta a linchalos.

O falso dominico tiña vinte e catro anos e o redactor do manifesto vinte e cinco. O suceso apareceu nos xornais de todo o mundo. Os activistas eran membros da Internacional Letrista, antecedente da Internacional Situacionista, movemento de curta duración pero que posteriormente inspiraría o Maio francés.

O periódico Combat, que entre 1944 e 1946 dirixira Camus, titulou, ao pé dunha imaxe na que se ven os detidos pola acción da catedral, custodiados por policías: “Tres casos de enfermos mentais? Tres paifocos? Tres heroes?”.

Un pouco de contexto

En 1950, conta Greil Marcus, o autor do que recollemos esta noticia, a relixión estaba a vivir en Francia un novo e inesperado auxe. A campaña para sacar as mulleres dos seus traballos nas empresas, que ocuparan para substituír os homes que facían a guerra, levaba aparellado o intento de volvelas á cociña e, xunto con iso, a pretensión de que todo o mundo retornase ás igrexas.

O Papa Pío XII, lembra Marcus, un antisemita de claras simpatías cara ao fascismo, nin sequera era criticado pola prensa segrar. Un trato moi beneficioso do que non puido gozar practicamente ningún outro Papa.

En opinión de Greil Marcus, a acción de Os Catro de Notre-Dame “sería considerada actualmente un desaforo; na súa época foi algo equivalente a un asasinato”.

A acción antirrelixiosa apareceu, ao día seguinte, en grandes titulares nas portadas de todos os periódicos. Incluso o xornal comunista L´Humanité denunciou os feitos. O vangardista Combat fixo algo parecido. Comezaba recoñecendo o dereito ao ateísmo e a necesidade da farsa e, acto seguido, ía colocando os seus peros. De todos modos, abriu as súas páxinas a un debate sobre o asunto. André Breton e outros surrealistas defenderon o asalto a Notre-Dame mediante cartas, aínda que, segundo Greil Marcus, un pouco “avergoñados” de que eles, que levaban desde os anos vinte soliviantando París, desde os museos e os cafés, se visen agora superados por uns rapazotes capaces de levar as súas teorías á práctica.

Lectura recomendada: Greil Marcus. Rastros de Carmín. Una historia secreta del siglo XX. Anagrama. 2005. Primeira edición, en inglés, de 1989.