Eva Moreda e o ‘efecto verdade’

Manuel Veiga Taboada.

Eva Moreda é xa unha escritora sólida, pero aventuro que será ademais unha das grandes autoras que a literatura galega presente nos vindeiros anos, sempre, iso si, que Escocia e a creación en lingua inglesa non a absorban e distancien de nós. 

A súa voz soa sempre auténtica, o que lle permitiu xa crear un mundo propio. As reflexións teóricas que lle coñecemos indican que non é unha casualidade. Aí está a súa firme decisión de non deixarse arrastrar por modas nin gustos que non sexan os dela mesma. Hai unha gran madurez nas súas palabras. 

Quizais, a fin de contas, a estancia no exterior, o contraste con outras culturas, poida achegarlle á literatura galega o osixeno, a serenidade e a autonomía creativa que tanto necesita. 

O “outro lugar”, se a lucidez acompaña o creador, pode dar pé non ao mimetismo, senón ao contrario, á perda de complexos. Esa conciencia de que o teu sitio non é inferior nin superior ao de ninguén, idea necesaria para o cidadán e tamén para o autor que aprende a non desprezar ningún pequeno universo desde o que expresar o mundo.

En A Veiga é como un tempo distinto (Xerais, 2011), Eva Moreda non nos sorprendía con ningún dos efectismos máis habituais, nin sequera se permitía unha vista panorámica á sociedade e aos personaxes que nos quería presentar, algo sempre útil para poñer o lector en situación. Moreda non dá facilidades pero tamén descarta as dificultades gratuítas. Nesta novela as cousas transcorren, as situacións prodúcense, cos seus detalles, co seu fluír non doado de aprehender. 

Ninguén despois de ler a obra dirá que é “marabillosa” ou que o “enganchou”. Lerá sen máis, igual que se vive, e co paso do tempo descubrirá que o lido quedou na súa cabeza, non talvez como un argumento, pero si como un clima, unha sensación viva e inconcreta, quizais coma se tivese estado alí. 

O ton tanxencial co que nesta obra trataba as circunstancias dos personaxes repítese en Para toda a vida (Aira, 2020), até tal punto que unha parece complementar a outra. Dicimos tanxencial, porque Moreda non se apoia en datos, en definicións, en descricións claras, é dicir nese tipo de recursos que levan da man o lector en moitas novelas pero que na vida rara vez se concitan. Ese fluír en minúsculas e sen puntos e aparte (dito en sentido metafórico) da prosa de Moreda é o que lle proporciona autenticidade a ambos libros. Esas entradas e saídas de cada suceso sen necesidade de presentacións, eses cambios vitais que nunca o son de todo, senón só a medias, reflicten  ben a realidade. 

E a pesar do dito non se pode negar que Eva Moreda toca e penetra nas cuestións esenciais. Ao contrario, chega a elas con moita máis precisión e doses de verdade que as que se perciben na maioría dos libros sobre o tema, ensaios incluídos. 

Non é ela a única en tratar na nosa literatura a emigración a Londres. Hai outros, felizmente, como Xesús Fraga, pero Moreda faino á súa maneira. Ao cabo sabemos que o tema non é o máis importante, senón o latexo particular de cada autor, esa marca de voz intransferíbel que ten que ver máis co carácter que coas decisións.

As escollas máis pensadas encóntranse quizais nos títulos, poéticos a forza de non pretendelo. O primeiro, A Veiga é como un tempo distinto sinala o desfase entre os dous territorios (Londres e A Veiga ou Vegadeo na toponimia oficial) cuxas comunidades malia coincidir no mesmo día do calendario parecen vivir en épocas ben diferentes. O efecto dese desaxuste nos personaxes é un dos temas principais do libro. 

En Para toda a vida acode á frase tópica porque dese lugar común da nosa microsocioloxía é do que quere tratar: buscar algo, un oficio, unha seguridade para sempre. Un obxectivo valioso para a xeración anterior pero non para a actual que nin o ten fácil, nin tampouco sabe se é iso o que quere. Contradicións ben expresadas na novela e que non se resolven porque carecen de solución.

Para Toda a vida non é unha novela peor que A Veiga é como un tempo distinto, quizais incluso resulte máis precisa, máis eficiente. Tamén hai sempre algo de cortante nas dúas narracións que se combina coa dozura sutil que tamén posúen ambos textos. Con todo, tiven a impresión de que esta vez o tema pedía algunhas páxinas máis.

Parece natural que Moreda, unha autora nova, non acadase aínda toda a súa potencialidade, ese pulmón de ciclista que necesita un narrador para tratar certos temas, pero ten todo o potencial para adquirilo. E con isto non pretendo desmerecer en nada as dúas obras mencionadas, mostra ambas dunha literatura ben feita e diferente que deixa que a verdade da vida se palpe en cada parágrafo.