‘Game of Thrones’, a serie matou a saga de novelas

César Lorenzo Gil.

En oito tempadas, a serie Game of Thrones, da cadea de televisión por subscrición HBO, pasou de ser unha superprodución pensada para o público diverso que é obxectivo tradicional da cadea, e polo tanto, cunha vocación limitada, a converterse na serie máis seguida, comentada e destripada da era das redes sociais e o consumo televisivo á carta. Cando ninguén contaba, Game of Thrones tivo un comportamento de consumo semellante (e falo unicamente de España) ao final de Verano azul ou de Cristal (ambas series da década do 1980 e sen competencia), cunha engádega. O público viu a última tempada, en moitísimos casos, ás 3 da mañá. Moito se falou de dous aspectos: un, que por primeira vez nesta era de consumo dixital de televisión, impúxose unha norma tácita sobre o ritmo de visualización da serie. Sete ou oito horas tras a emisión, a serie estaba convenientemente destripada en todas as redes sociais. Os consumidores temperáns presumían do esforzo que fixeran por non durmiren. Ver a serie daba status, un status que aumentaba se se vía segundo o horario do prime time estadounidense. O outro aspecto interesante do que se falou abondo foi a distorsión entre a liña argumental da serie e os desexos de certa audiencia. Creáronse enormes debates xa non sobre se o final fora ou non acaído senón sobre que se podía facer para remedialo, pedimento de reescritura do guión incluído para que ao final pasase outra cousa. O debate sobre o final da serie foi sobre todo moral (como case todo o que ten a ver coa ficción ultimamente) mais cun elemento curioso: aludindo á incoherencia do guión da serie.

Mais unha faceta interesante do final da gran franquicia da HBO da década dos 10 é a capacidade do medio televisivo de absorber ou vampirizar os demais contidos culturais, incluso nun caso no que o produto televisivo está baseado noutro formato, neste caso na saga literaria inacabada de George R. R. Martin Canción de xelo e lume.

Cando a HBO comezou a adaptación da saga de Martin os primeiros revoltados foran xustamente os lectores das novelas. Foron eles os seus primeiros promotores e críticos e na medra de público da serie a relación entre televisión e libros foi interesante. Gilgamesh, a pequena editorial especializada que tiña os dereitos da saga, non daba abasto coas reimpresións e durante meses as librarías estaban desabastecidas do gran fenómeno editorial que saltaba, logo de moitos anos, a barreira do público de narrativa fantástica para se converter nun best-seller xeneralista.

Mais esta vida paralela da serie e da saga remata na quinta tempada. É a partir dese momento cando os guionistas non se conforman unicamente con facer lixeiros cambios na trama senón que modifican substancialmente o argumento e as accións de cada personaxe. Daniel Weiss e David Benioff, creadores da serie, decátanse de que a saga é xa un peso morto: Martin non a rematou nos libros, o libro non escrito máis famoso do mundo, Ventos de inverno,e é que, ademais, talvez sexa mellor que non o faga. A historia da loita polo trono de ferro xa deixou de pertencerlle ao escritor, agora é unha trama audiovisual e merece seguir o seu propio rumbo.

Por iso se fala moito de que existen como dúas etapas na serie, a paralela aos libros e a independente. Quéixanse algúns televidentes de que hai unha fenda no guión e que muda por completo a perspectiva do fío argumental. A verdade é que iso non pasa. Só é necesario ver deseguido todas as tempadas para ver que a derradeira é fiel a todos os conceptos dos que se fala na primeira. Os personaxes, como en calquera trama, son teleolóxicos, pensados para unha función na historia que cumpren perfectamente. As máis das veces, sobre todo nas interpretacións políticas intereseiras, as incoherencias que se denuncian son en realidade resultado de que os analistas fixeron conxecturas e conclusións en base a unha historia que aínda non rematara. Neste sentido é moi revelador como a personaxe de Daenerys Targaryen se usou incluso por Pablo Iglesias, líder do partido Podemos, para defender o seu modelo de cambio hexemónico na política española. Iglesias regaloulle ao rei de España a serie (non os libros), como broma republicana mais tamén como advertencia: nós somos a belísima nai dos dragóns que vai liberando escravos de leste a oeste. Mais cando a fermosísima raíña enfunda a casaca preta e proclama a chegada dun tempo novo edificado sobre a cinza do pobo de King’s Landing, toda a armazón ideolóxica abanea. É o que ten proxectar debates contemporáneos serios sobre series de ficción ambientadas nun escenario fantástico. Aínda que pareza gorentoso atribuírlle á serie da HBO a portavocía do estado do noso tempo en realidade é unha historia bastante convencional sobre as tensións entre a ansia de poder, o honor, a capacidade de supervivencia e demais atributos e pulsións humanas presentes na dramaturxia desde a Idade Antiga.

Mais ca unha lectura política, sobre a serie hai que facer unha lectura argumental. A historia é a historia dunha familia protagonista, os Stark, de como, logo de superaren traxedias e peripecias varias, conseguen domear ese universo chamado Westeros. E sobre ese protagonismo colectivo, o estrelato individual do personaxe de Tyrion Lannister, seguramente o alter ego do propio Martin na obra, un anano escéptico mais honorable que salva o pescozo unhas poucas veces grazas á maña e á intelixencia e acaba sendo o primeiro ministro ao cargo dun feixe de supostos perdedores baixo a coroa dun tolleito. Máis coherente, imposible. Mellor resultado argumental tampouco, por moito que Martin remate algunha vez a saga de papel.

O autor quizais ten incluso un problema máis grave: o seu poderoso universo (só hai que buscar a cantidade de referencias que hai sobre a súa xeografía mítica para decatármonos de que é infinita e podería acoller miles de historias) deixou de ser literario para se converter nun referente audiovisual. A publicación de Lume e sangue non entusiasmou nin os habituais do autor nin os públicos novos que captara tras o éxito da teleserie. A propia HBO xa adiantou (talvez con máis présa do habitual por mor da ansia desesperada dos miles de fans en plena fase de dó) que están a traballar en un ou varios spin off da vasta mitoloxía martiniana. Seguramente en base a tramas xa independentes do propio autor malia manteren o seu apego estético ou as claves da súa poética.

A HBO e Weiss e Benioff conseguiron o que non logrou Peter Jackson co universo Tolkien. Se ben a serie tragou a saga e a reduciu case a unha curiosidade, as películas baseadas nos libros da Terra Media foron unicamente artificio. Sería interesante dilucidar se unicamente por deméritos do produto cinematográfico ou por unha fortaleza literaria que O Señor dos Aneis e O Hobbitt teñen e da que Canción de xelo e lume carece. Mais iso é tema para outra reportaxe.