‘Infamia’, indixesta lectura

César Lorenzo Gil.

Infamia, de Ledicia Costas, conta a historia de Emma Cruz, unha profesora universitaria substituta que vai traballar ao Campus de Vigo. Aluga unha casa en Merlo, unha localidade suburbana que vive baixo o impacto da desaparición das irmás Giraud hai 25 anos. A protagonista identifícase coa traxedia porque ela mesma sufriu a perda da súa irmá, Mariña, hai os mesmos anos. Páxina a páxina, iremos descubrindo que pasou coas irmás, vítimas dun brutal asasinato por unha manada de mozos liderados por un futuro policía. Non destripo nada. Esta obra non busca resolver un crime.

Nesta primera novela de Costas para público adulto todo é mellorable se pensamos en termos literarios. Todo é evidente se o enfocamos desde un punto eminentemente comercial. O resultado é indixesto por varios motivos. Infamia é unha mala novela, un enredo excesivo, sensacionalista e desorientado.

Xerais define o texto como un “thriller psicolóxico onde nada é o que parece”. Na verdade, é un relato efectista ambientado nun universo de cartón pedra onde todo é xusto o que parece, unha invitación ao escándalo, á indignación, a identificarnos coas vítimas da historia e collerlles moita moita manía aos malos.

A novela contén algúns erros de raccord que se lles pasaron aos editores. Por exemplo, nas primeiras páxinas a narradora fálanos dun espantallo que seica fixeran Emma e a súa irmá, falecida 25 anos antes do inicio da historia. O malo é que o tal espantallo supostamente fora feito hai “23 ou 24 anos” (p. 7). É dicir, construíuno Emma canda a pantasma da meniña?

O lector apenas pode completar a mensaxe narrativa. Costas utiliza unha narradora omnisciente para flexionar o relato dos feitos como lle parece, con moito fincapé nos pensamentos dos personaxes e explicitando as súas características emocionais e os seus actos. Isto motiva que os personaxes non é que sexan planos senón que están tan destripados pola narradora que se converten en inertes. No caso dos “infames”, a narradora apenas pode permitirse un deslice na súa catalogación moral a través dos seus actos, os seus desexos e a súa descrición: o modelo de coche, a profesión, a forma de vestir, de falar… todo está teledirixido para crear mal corpo. E se con iso non abondar, rapidamente os seus actos e a pegada que deixan nos demais nos fai recolocalo no círculo dos malvados. As descricións son obvias e compleméntanse con metáforas deste estilo: “Chovía en alta definición” (primeira frase da novela); “Era un frío húmido, metíase no corpo e custaba quitalo de enriba. Coma esas cancións estúpidas que escoitas nun bar de mala morte e se repiten unha e outra vez dentro da túa cabeza” (p. 71). “O frío foise instalando en Merlo coma unha nova parella que non pide permiso”(p. 111); “séntese tan libre e tan salvaxe que non existe nada que o poida frear” (p. 161). Os diálogos oscilan entre o trivial, o wikipédico e o solemne. A adxectivación é deficiente e excesiva, en consonancia coa maior parte da narrativa galega actual: “A Facultade de Minas era un deses edificios modernos e impoñentes que dominaban o espazo cunha seguridade rotunda” (p. 247).

Mais o principal problema é que esta novela, ideada cunha clara vocación comercial, pretende facer avanzar a trama a base de dous motores tramposos: por unha banda, escenas estáticas administradas por esa narradora todopoderosa que retorce a información para convertela só en sensación, frases supostamente impactantes que resultan estériles; pola outra, o interese da protagonista por sabelo todo sobre a traxedia de Merlo, inverosímil pero moi práctico para seguir enchendo páxinas. E é que en Infamia non encontramos o deseño dunha trama narrativa clara ou estruturada senón unha especie de travesía sobrecargada de páxinas de palla e moita descrición do frío de Merlo, que debe ser unha mestura entre Siberia e Ourense, se atendemos ao número de veces que aparece no texto. O xénero da novela meteorolóxica está consolidado na biblioteca contemporánea galega e Costas é unha das súas máis avezadas practicantes. Mais, na literatura, e nos ascensores, cando un escritor fala do tempo é porque non sabe que dicir ou porque non ten confianza (en si mesmo, neste caso) para falar doutra cousa.

E ao final, todo o esquelete preparado para unha apoteose queda suspendido. Toda esa construción inverosímil acaba nun final precipitado e supostamente aberto. E o lector ben pode facerse esta pregunta: se eliminamos da novela a protagonista Emma Cruz pasaría algo? Intervén nos acontecementos ou modifica algunha acción dos personaxes?

♦ Infamia, de Ledicia Costas, Xerais, 2019. 270 páxinas. ♠18,30€