Manuel María, Ferrín, Rivas e Bieito Iglesias columnistas en ‘A Nosa Terra’

Manuel Veiga Taboada.

Creo que cinco ou seis libros de poemas de Manuel María, de entre os corenta e sete ou corenta e oito que publicou en total, poderán ser citados no futuro entre o mellor da nosa historia literaria. Pero aínda así estou case convencido de que o mellor que escribiu haberá que buscalo na prosa e, en concreto, nos dous centenares, aproximadamente, de artigos que viron a luz, semana a semana, nas páxinas d’A Nosa Terra, a maioría na década dos oitenta, e baixo o epígrafe Andando a Terra.

Teñen algo eses artigos que me levou a relacionalos con algunha das escolmas de prensa de García Márquez da mesma época, na liña da inicial Textos Costeños. E iso a pesar da evidente distancia que media entre os dous autores. Hai cando menos entre eles tres cousas en común: unha moi segura voz autorial, a atención ao detalle e o cariño polo xénero humano. Noutros aspectos, por suposto, diverxen.

Existe unha escolma de artigos de Manuel María n’A Nosa Terra –inclúe, creo, uns sesenta–, dada á luz hai máis de vinte anos. Ten valor pero queda curta. De ser eu editor, intentaría publicar a totalidade ou a práctica totalidade destes traballos amenos e moi maduros, carentes de retórica e de impostura.

O Manuel María prosista mostra un coñecemento moi grande da realidade galega –en parte debíase á información que lle proporcionaba o exercer de procurador dos tribunais– e séntese liberado quizais de certo esteticismo, nun sentido ou noutro, que case sempre acompaña a poesía. Pásalles tamén a outros poetas cando escriben ocasionalmente prosa e incluso aos fotógrafos cando se lles pide unha nota sobre o seu traballo. Ao non actuar dentro da súa especialidade, parece coma se lles quitasen un peso de enriba.

Cando novo, Manuel María colaborou algunha vez na radio e, en todo caso, nótase que se formou, entre outras maneiras, lendo periódicos. Non é, en absoluto, un descoñecedor do estilo periodístico, como non o eran Fole, Cunqueiro ou Ferrín. Os catro coñecéronse e tratáronse, probabelmente, en canto luxaban o dedo de tinta, para pasar a páxina do xornal do día, nalgún café compostelán como o Derby, aínda que tamén podería ser lugués, como o Méndez Núñez.

No 1983 e 1984, meses arriba ou abaixo, Méndez Ferrín tamén publicou en ANT, co sobrenome, xa utilizado por el noutros medios, de Dosinda Areses. Ferrín chegaba ao local da rúa Doutor Cadaval, Vigo, o último día de entrega do artigo. Pedíanos unha máquina de escribir e púñase ao labor, mentres fumaba un cigarro. As colaboracións de Ferrín na prensa sempre foron boas, por unha razón á que xa aludimos: tiña algo da profesión no corpo, en concreto a conciencia da necesidade de documentarse. Ferrín non improvisaba, aínda que o puidese parecer polo seu estilo fluído. Sabía desde a primeira liña o que quería dicir, aínda que podía rematar con algunha engádega ou chiscadela espontánea, e incluía sempre datos. O seu estilo era –e continúa a selo– moderno.

Pedíanos unha máquina de escribir e púñase ao labor, mentres fumaba un cigarro.

Penso sempre nel cando percibo en certos escritores máis novos, que escriben columnas, un desprezo subxacente polo xornalismo. A súa sección acostuma a ser, principalmente por esta razón, especulativa ou ensimesmada, con pouco apoio na realidade. Ferrín nunca mostrou ese orgullo de autor de libros. Naquel momento, mentres redactaba a columna, daba a impresión de querer ser só un xornalista como os demais e, de feito, conseguíao. Podería facer un editorial ou redactar unha reportaxe se quixese, aínda que no fondo estou seguro de que lle daría o brillo metafórico da literatura que non sempre é o brillo da verdade, como sabe todo bo escritor.

De modo máis asiduo, enviaba Manuel Rivas as súas colaboracións a ANT. Tivo varias seccións no semanario. Unha delas, O gaiteiro solitario, encóntrase, para min, entre o mellor que escribiu el e entre o mellor que se escribiu, en xeral, nesa década, en Galiza. Rivas tamén traballa con datos, escollidos con moita paciencia, que consegue elevar a metáfora da realidade. Calquera deses artigos representa, por si só, un modo de explicar o que é o noso país. Estas pezas, como as doutras series que publicou, foron recollidas máis tarde en libro, o que non ten nada de raro, porque Rivas sempre foi da opinión de que o xornalismo e a literatura teñen moito en común.

Unha década despois, máis ou menos, comezou a enviar unha columna outro escritor, Bieito Iglesias. Xan Carballa líaa nada máis chegar, coma quen degusta un pastel nunha pastelería. A tira de Bieito convertíanos de golpe a todos os demais nuns ignorantes no que respecta á nosa propia lingua. O seu dominio do idioma, versatilidade, etc., etc., eran, e son, proverbiais. Creo que a Bieito non lle contenta demasiado que lle gaben esta faceta súa, seguramente porque a dá por descontada. Pero non tela en conta sería como non terlle en conta a Glenn Gould que é un virtuoso do piano.