María Alonso Seisdedos: “Para terminar ‘Guerra e paz’ saltei todas as partes da guerra, e gocei das da paz”

A día de hoxe é a tradutora máis premiada, recoñecida e admirada das que se dedican á literatura en Galicia. Son moitos os títulos vertidos por ela ao galego que están arestora nas librarías; o último, O talento do señor Ripley, de Patricia Highsmith, publicado por Kalandraka. Entramos desta volta na ‘Biblioteca Íntima’ de María Alonso Seisdedos.

Cal é o primeiro libro que recorda ter lido?

Non consigo recordalo por máis que me esforce. Vaia por diante que gozo dunha desmemoria privilexiada. Leo libros desde que aprendín a ler e xa antes mos lía miña nai. Daquela non había a oferta de literatura infantil que hai hoxe, así que Os sete cabritiños e A Carapuchiña Vermella están aí, marcados a ferro e con idéntica parcialidade a prol do lobo. Moitos anos despois contoume miña nai que Amparo, unha muller á que quixen moito e traballaba na casa cando era eu meniña, me chamaba «a leona». Os mellores recordos da infancia na cidade eran a auga de limón e o conto cando estaba enferma. E digo na cidade porque non me lembro lendo cando —por fin!— ía ao campo e as portas á natureza estaban decote abertas.

Que libro pouco coñecido considera vostede unha obra mestra?

Creo que en xeral hai un amplo coñecemento das obras mestras dunha presada de países ou, mellor dito, linguas: inglés, francés, alemán, ruso e italiano. Así que, como quen non quere a cousa e por se alguén me escoita, vou indicar un dos clásicos da literatura neerlandesa: De stille kracht, de Louis Couperous.

E que obra mestra canónica lle cae das mans?

Reformulando a pregunta en pasado, estaría moi feo que nomease o Ulises, ata que tiven a oportunidade de traducilo e, por tanto, de entendelo? Para terminar Guerra e paz, como xa aprendera algo, saltei todas as partes da guerra, que sen dúbida son xeniais, pero non me interesaban un rabo de gaita, digo, de can, e gocei das da paz.

Con que escritor/a lle prestaría pasar unha noite de festa? Pode estar vivo/a.

A min pasar noites de festa non é cousa que me atraia. Non é raro que coas badaladas da medianoite me converta en cabaciño (este meu corpo para cabaza non dá). Como sempre fun máis merla que avelaiona, se hei de pasar unha noite en vela, prefiro pasala no campo, lonxe dos artificios sonoros e luminosos humanos, antes que cun escritor cun coñecedor da natureza que me aprenda a discernir voces na algarabía do silencio. Estaría ben que algún día lle vise ao lobo algo máis que as orellas, que llas sei de cor. E adormecer e espertar co ceo por riba (e mais un cobertor, que o relento non é unha invención poética). Volvendo aos escritores, digamos que gocei moito nos seráns con Valter Hugo Mãe, un caso senlleiro de bo escritor e boa persoa nun único corpo… E non me incomodaría, pois que a miña paixón nada oculta é a literatura infantil, xuntarme de parola con Ledicia Costas e Escarlatina e, polo mesmo, se ben non a coñezo nin pouco nin moito, aspiro a botar un longo parrafeo con Fina Casalderrey. Se hei de quedar cun morto, cando alá chegue pero sen présa ningunha, que sexa arredor dunha mesa con Carlos Casares para ouvilo contar e contar e contar… Ou pasear entre espíritos co rumor das palabras de Pedro Páramo na voz do Creador Supremo ao fondo. Polo si ou polo, non vaia ser o demo que non coincidamos no mesmo andar do alén, seguireinos relendo de viva. 

E con cal, de entre as que lle gustan como escriben, non lle agradaría pasar demasiado tempo? Pode estar viva/o

Nin moito nin pouco. Cambiaría ata de beirarrúa se me topase con el por non respirar o mesmo aire e, como me dá mesmo grima escribir o nome, deixo só as iniciais e ofrezo de balde a pista (sorpresa!) de que é peruano: M. V. L. Dos galegos, por razóns moi diferentes e dolorosas, con Lois Pereiro.

Un libro recente que lle gustase moito…

Non vou ser nada orixinal se digo que me entusiasmou a obra prima dun escritor novo: Ninguén queda, de Brais Lamela. E nin prenomeado está aos Follas Novas… Non entendo nada. Máis sorprenderei se descubro que devezo por cada nova entrega da señorita Bubble de Ledicia Costas ilustrada polo xenial Andrés Meixide e xa me tarda a terceira.

Unha novela que non puido terminar…

A miña. Tamén en serio, houbo un tempo en que terminaba calquera obra ou folleto que me caese nas mans (agás o devandito que non vou repetir nin coa boca pequena), mesmo os prospectos dos medicamentos. Agora, como xa me coñezo ben e só leo obrigada as traducións que me encomendan e isto cunha perspectiva lingüística, nunca literaria, só comezo obras que sei que me van gustar. Iso si, nalgunha regalada non dei pasado das primeiras páxinas. Supoño que será sacrilexio se revelo que a última vez que me ocorreu iso, onde alá vai, foi con O ensaio sobre a cegueira de Saramago, cuxa escrita en xeral, por outra banda, fascinoume desde que o descubrín.

Que novela lle gustaría protagonizar?

O espírito das vacas, do portugués Abel Neves. O que non teño claro é se prefiro ser a vaca ou o pastor, un oficio que sempre me atraeu, senón fose que, ao cabo, nesas historias sempre saen perdendo os mesmos.

Que novela a reconciliou coa literatura?

A literatura en xeral, sendo como é infinda, nunca me desenganou, pero coa galega reconcilioume hai moito, por fortuna, Merlín e familia.

Que libro, da súa pilla de obras pendentes, é o seu favorito?

Estou desexando meterlle o dente a As doenças do Brasil, de Valter Hugo Mãe, pero non hai maneira de que lle chegue a hora. Vai quedando sempre embaixo porque xorden lecturas máis urxentes. E intúo que me vai gustar moito O lugariño, de Iago González (queridos Chan da Pólvora, renunciaredes ao envoltorio de plástico algún día, por favor?).

Que libro lle gustaría ter escrito?

Se escribise algo máis que historias alleas, Animalario de ler a diario, con bicharía da noite e do día, título incluído, de Eduard Velasco; e Pedro Páramo, de Juan Rulfo.

Que libro, dos que publicou, lle gustaría que desaparecese das librarías (e das bibliotecas)?

Como nada do que me publicaron é meu en exclusiva e —pormenor non menor— é o que me dá de comer, a isto só responderei no día do Xuízo Final, cando, ao cabo, poida prescindir de vez da cunca de caldo e de pagar a conexión á internet.

Leva vostede un diario ou un dietario?

Levei en tempos algúns blogs que me axudaban a inventar unha memoria e falar, entre outras cousas, do que lía. Espero retomar ese costume agora que acabo de crear unha web. Da miña vida real nunca quixen que quedase constancia, por iso xa de pequena inventaba nas redaccións e mentía no confesionario. Agora só anoto os encargos laborais, as citas médicas e os aniversarios da familia e os amigos. Disto todo, como ben se ve, depende a miña supervivencia, sequera, ata un día.

Escribirá as súas memorias?

Esta entrevista é o máis parecido a unhas memorias que penso, agora mesmo, escribir nunca. Se algún día xa non rexo (de vez) e me dá por contar a verdade verdadeira con todas as maldades que me teñen pasado nalgún momento pola cabeza, convertereime no primeiro cadáver en cuxo velorio se diga: «Así tan boa non era». Emporiso, teño designado biógrafo oficial e confío en que sexa creativo dabondo como para me enxeñar unha vida a tope de glamour para, así, seguir alburgando, por poderes, despois de incinerada. Desde que o DRAG incluíu por fin esa palabra, só pido que o título desas desmemorias sexa o mesmo do meu epitafio: Chao!

Que autor/a considera responsable de que vostede se dedique á literatura?

Ningún. É ben sabido que son unha bióloga frustrada e, cando aos once anos, por unha doenza, me regalaron unha máquina de escribir, soñaba con que me servise, cando fose grande, para pasar a limpo as miñas observacións de campo. Os únicos culpables de que acabase sendo tradutora somos eu, por todas e cada unha das decisións estúpidas e soberbias que tomou a miña inconsciencia, e o pánico a terminar a carreira de Bioloxía e non atopar outra saída que a de dar clase de matemáticas. Ah! E un anuncio nun xornal.

Hai algún libro que afundiría no fondo dunha piscina?

Se cadra o que prohibiría serían as piscinas, así que, de afundir libros, mellor nun contedor de papel. Non, non vou citar ningún, non se me traumaticen, pero van na partida todos cantos pretenden ser poemarios e non son máis que frases tronzadas e inanes. Ao fondo do mar, de cabeza e presos a unha poutada para pasto de peixes e mariscos, chimparía os xurados que os premian e os editores que os publican. Antes que facer desaparecer libros que xa están publicados (o mal está feito e aínda temos sorte de non (querer) escoitar os laios das árbores), o planeta e mais eu agradeceriamos que non se publicase tanto lixo. Agora que o penso tamén se poden reutilizar en caldeiras e estufas de leña. Dou fe de que non arden tan mal. Fóra isto e aplicable ao mundo enteiro quitando o xentilicio: criterio e filtros, unha pouquechiña humildade nos escritores galegos que se ofenden cando os editores da terra lles recomendan melloras, pero que as aceptan submisos cando llelas suxiren alén do Pano de Grelos, farían o mundo máis habitable. Lean Horas cruentas de Casey Cep e comprobarán que ata mesmísima Harper Lee precisou da axuda dunha editora que a guiase antes de acadar o Pulitzer. A este ritmo frenético, o século XXI non vai dar clásicos porque as lecturas nin tempo teñen a deixarnos o pouso debido. Así que menos publicar e máis editar. E quen queira bañarse que vaia ao río ou ao mar… antes de que o destruamos todo.

Un libro galego posterior ao 1970 que non soporta?

Na mesma medida en que me marabillan de sempre os poemas, relatos e reportaxes do benquerido Manuel Rivas decepciónanme as súas novelas (non inclúo entre elas O lapis do carpinteiro, que, ao cabo, é un delicioso relato longo). Despois, digamos que Beleza vermella de Arantza Portabales non é un libro no que eu gastaría un peso, pero a ela tanto lle terá a miña opinión co moito que vende, e está ben que así sexa. Ámote, de X. C. Caneiro tamén me parece infumable. Podería citar máis pero creo que xa fixen amigos dabondo por hoxe. Quede claro que o que me guste ou deixe de gustar só me afecta a min. Non teño mentes de sentar cátedra nin de dicirlle a ninguén o que debe ou non debe ler. Se unha liberdade nos queda, polo de agora, é esa.

E un libro galego posterior ao 1970 que adora?

Adorar adorar non sei se hai unha creación humana que adore, á parte do Réquiem de Mozart, pero no eido galego moito me admirou Pensa nao, de Anxo Angueira cando o lin. A nena do abrigo de astracán, de Xabier P. Docampo gustoume moito tamén e encántame como escribe Samuel Solleiro, en especial, o seu último poemario: O mundo dos vivos. Sei ler e entendín que se pedía un libro, pero bastante me contiven con citar só tres.

Un clásico galego que pensa que está sobrevalorado

Se cadra os máis están, literariamente, sobrevalorados porque temos tan poucos e é de tanto mérito que escribisen en galego que só por iso é necesario aprecialos e conservalos. Considero presuntuoso, desde a cómoda perspectiva do século XXI e a caloriña do sol que agora mesmo entra pola ventá, desdeñar algún deles e, por outra banda, no aspecto puramente lingüístico, polo útiles que me resultan como tradutora, todos teñen para min un valor inmenso.

E un clásico galego que agasallar como mostra de afecto?Estou convencida de que non debe unha agasallar a ninguén querido con libros que a ela lle gusten, senón cos que ao tal agraden, como con calquera agasallo en xeral. Dito isto, Merlín e familia, Se o vello Sinbad volvese ás illas… Ou De catro a catro. Ah, mira, este Nadal regaleille Vento ferido a unha persoa que me é o máis parecido á nai que xa non teño.