‘Na cociña’ vs ‘Segunda división’
Xornada 3 da Liga da Primavera 2022. Duelo entre Xerardo Méndez e David Botana.
Traba: O relato debe inspirarse na canción ‘Segunda división’, de Ataque Escampe.
Na cociña
David Botana.
—Que fai Lois?
—Non sei. Está rarísimo.
—Xa sabes como é…
—Non é el, é isto. Vou tolear, Fran.
—Podemos tolear aquí?
—Nunha cociña só se pode facer iso. Ou a cea. Vou intentar facer algo.
—Axúdoche?
—A boas horas. Media vida xuntos e apúntaste xustamente agora. Na puta «fin da existencia» ou o que sexa isto.
—Dixen “axudar”, tampouco te pases. Facíache outras cousas, ben o sabes.
—Rir, sobre todo. Parvo.
—Lercha. Ben que te derretías co meu ecléctico Full Monty. Pon a canción, veña! Témola cociña inda co precinto.
—Vaite oh, saca. Está preto o neno.
—Que vai estar. Mira, volveu pasar.
—Meu deus. Onde foi? Lois! Lois! Isto é un pesadelo!
—Tranquila. Creo que perdeu o foco. Vasme tomar por tolo pero comezo a sospeitar o que pasa aquí. Teño unha idea pero non estou seguro de se é miña ou imposta. Non notas todo máis sólido agora mesmo, non te notas máis viva? Como se alguén, coa súa atención nos estivese animando.
—Non fodas, Fran. De que carallo falas?
—Vamos probar unha cousa. Eh, ti. Si ti. Pincha aquí: Play
—Como? De onde vén iso? Que fixeches, Fran?
—…Estamos xuntos na fin do mundo máis unha vez…
—Fran, por favor.
—…Baby come on.
—Non podo, Fran.
—…asumen a existencia como o Celta en segunda división. Segunda división.
—Que contestes, hostia! Contéstame!
—Antes rías con isto.
—Levamos sabe deus canto tempo nesta cociña, Fran. Non hai nada máis. E agora nin está Lois. Non podo rir.
—E a min só me importa iso. Non ves o que somos? Bosquexos. Materia prima. Garabatos de alguén que intenta conectar unha chispa. Definirnos nun conflito.
—Estamos mortos. Morremos na cociña. Tivo que ser iso.
—Oxalá. Case o sinto teclear.
—Estás a dicir que estamos nunha novela?
—Non creo que isto dea para novela.
—Pero, como?
—Creo que é cousa del, do escritor. Quere que alguén o saiba, por ver que pasa.
—Qu…
—Non. Ana! A ela non, cabrón. O único bo teño é o seu riso. Non hai nada máis, isto non vale nada. Non ma podes quitar só por unha idea tan estúpida. Defínea ben, faina a muller que eu vexo. Conta algo de verdade e déixate de xogos baleiros. Eu… négome a seguir. Quero vela, inda que sexa por última vez. Quero ver o seu riso.
—…e penso o intenso que podería ser agora un saxofón.
—Menos mal que estás aquí, parvo.
—Notas sórdidas asumen a existencia…
—Con quen falas, mamá?
—… como o Celta en segunda división.
—Que? Con ninguén, meu amor. Que queres para cear?
Segunda división
Xerardo Méndez.
Non, non era unha noite moi concorrida. Normalmente o Tito e os Pitos Choscos enchían, sobre todo se a festa caía a venres ou sábado pero o Tito andaba —outra vez— rascado de pasta e dixérame de facer un bolo máis, mércores ou xoves, por ver se caía algo de público universitario e tal. A min pareceume ben, aínda que, por aquí, entre semana, pois como que se me facía raro. O Tito estaba coa moto posta e mesmo falaba de poñer carteis polas facultades —que pagaba eu, claro— e tamén aceptei. Sabía que andaba a velas vir, e que a cousa ía cada día a peor desde que o deixara a Susana. A verdade, aquela ruptura víase vir. Ela levaba tempo coméndolle a orella co de presentarse ás oposicións, pero el estaba feliz co seu traballiño na academia, que lle deixaba tempo para a súa reiterada tentativa de se converter en novelista de éxito. Un día ela aprobou as súas, pegou a facer carreira na Xunta e deixou de parecerlle romántico correr de bar en bar todos os xoves e festas de gardar máis as inventadas. Non lle sabían a nada as vacacións sen viaxes e cambiou a cervexa polo Campari, as margaritas e os viños en idade de xubilación. El non soubo ver os sinais e cando ela colleu a maleta quedou engastado no apartamento da Algalia, escoitando discos de Ataque Escampe. Axiña os cartos non lle chegaron para o aluguer, as cervexas e as copias para os concursos da súa oposición literaria. Tivo a santa sorte de que eu tamén cambiei de barrio canda a Susana: pasara de camareta a arrendar o local, facer cartos co bebercio en vez de manchas nos pantalóns, e mesmo podía permitirme contratar actuacións para facer máis cartos. De todas, a bomba eran o Tito e os Pitos Choscos co seu número de Full Monty pasado por cancións “da casa”. O seu número máis aplaudido era un despelote algo tétrico ao ritmo de “Segunda División”.
Había pouca xente, e por riba era un público algo apático ata que entraron elas. Ao primeiro custoume recoñecela dentro daquel traxe xastre que a facía aparentar coma Kim Bassinger nas “nove semanas e media”. Viñan xa a medio cocer e alborotaron o galiñeiro con xeito, así que, cando o crescendo da música acadou o cumio e apareceu o Tito no escenario, aquelas amazonas bradaron entusiasmadas. Nos seus ollos vin un estraño relampo, e antes de me decatar estaba alá arriba, compartindo o número co Tito e os rapaces, que daquela xa non tiñan os pitos nada choscos. El quíxoselle arrimar, pero ela arredouno do seu corpo de deusa espida cunha fusta que non sei de onde quitou. A caixa rebentaba mentres ela berrou:
—Pona outra vez, Roque, que caso este sábado!
E púxena, pensando en que botella podería afogar aquel desprezo. Tiña que ser caña do Ulla a cachón.
“ …e penso no intenso que podería ser agora un saxofón…”
‘Na cociña’: Axuda que se trate dun diálogo para unha lectura máis axil, e agradécese o ton de humor. Porén, non me acaba de encaixar a ruptura da cuarta parede neste caso, dame a impresión de que o autor non tiña claro como rematar a conversa.
‘Segunda división’: Neste relato tamén atopo humor, pero convénceme máis como vai contando a través do narrador a historia dos protagonistas, e esa hilarante imaxe final.
O meu voto é para ‘Segunda división’.
Este é o duelo mais parello do que levo de torneo. Esta xornada foi a caña.
Na cociña
Tentei con todas as miñas forzas que este relato non me gustase tanto porque non ía saber como explicar o contrario.
Pero fracasei.
O protagonista deste relato poderiamos dicir que é o autor. Pero non o autor real (Botana ou Xerardo), o autor ficticio do que non sabemos nada mais que que está tentando definir unha situacion e unhas personaxes. O autor é coma un buraco negro, está máis aló do noso horizonte de sucesos, pero inferimos por medios indirectos que ten que estar aí. O autor ten dúbidas. Define a Fran coma un inxenuo graciosete cuio rasgo principal é facer sorrir a Ana. Sabe que algo está mal na relacion e tenta amañalo con chistes porque iso é o unico que sabe facer, non entende máis aló. Nin sequera lle preocupa o mais minimo que o neno desapareza, non está rematado de programar, é bidimensional. En cambio, é consciente de que é unha personaxe dun relato, e non lle importa tampouco. Aí confúndense autor e personaxe, e iso danos unha pista do que lle está a pasar ó autor. Non logra darlles vida. Saca a Lois da escena, meteo, saca a Ana, saca a Fran…
A Ana debuxaa como coidadora e preocupada, quere mostrar un conflito de parella pero non lle sae. No medio está a cancion, que está escoitando o autor e que se insire no relato a peticion de Fran (ou era unha idea imposta?). É un elemento que ten moito peso no relato supoño que por ser a traba, pero o bo é que ese sentimento de desanimo e resignacion da cancion está tal cal no relato. Fran asume o seu descenso a segunda division. Era el o elemento estraño. E se o autor fai iso, será porque no relato estaba reproducindo unha parte da sua propia vida privada? (insisto en que non falo de Botana ou Xerardo). Estamos lendo a elaboracion inconsciente dunha persoa que está asumindo o final dunha relacion (a fin do mundo mais unha vez)?
A videoclip axuda moito ó relato porque potencia esa sensacion de triste resignacion, de desaparicion, de invisibilidade social que ten a cancion e que o relato soubo reproducir ata o punto de que Fran esvaece e a vida segue sen el. Era prescindible, e iamxinar que ese sentir xorde directamente do autor (tamen invisible) dalle unha profundidade humana ca que conectei.
Segunda división
Un relato ben armado, cun protagonista aparente, o Tito, que remata pasandolle o facho ó narrador, o protagonista real. A narracion da primeira parte (ata que fala da ruptura) é esplendida. A seguinte parte, ata que fala de que el camiou de barrio, é tamen esplendida, pero non para ese mesmo tipo de narrador. Porque nesa parte temos un narrador en 1º, falando de outra persoa da forma en que o faria un narrador en 3º. Ese fragmento escapa da corrente de conciencia ou de pensamento, é un resumo vital da vida de outra persoa, que se nos mostra sen saber moi ben por que, é como unha digresion, que está moi ben pero que, ó final, sabendo de que vai realmente o relato, non deixa de ser unha digresion.
Por suposto podería ser que a historia de Tito representase a de Roque, pero sendo el o narrador é coma se se fixese o chiste a si mesmo. Como cando entra “Kim Basinger” e non nos di directamente quen é. Non é que iso sexa un erro (non ten que dicirse a si mesmo quen é), pero despois de detallarnos a vida de Tito (cando tampouco tiña necesidade de dicirse a si mesmo iso), queda raro que pase por alto a súa propia, porque ademais hai que ter en conta que ó estar en pasado o relato implica que o narrador nolo está contando despois de que todos eses feitos ocorreran, ou dito doutro modo: o estado de animo do narrador durante todo o relato é -ou deberia ser- o seu estado de ánimo ó final do relato. Non pode cambiar durante o relato porque todo o que conta xa sucedeu no pasado. Por iso é tan dificil narrar en 1º persoa, porque o relato nunca está (só) na historia que contas, o relato está, sobre todo, no narrador.
No fondo o autor sábeo, basta ler a primeira frase para ver que está contando isto desde ese punto de vista final (non era unha noite concorrida -aquela na que entrou ela a celebrar a sua despedida no meu bar-).
Pero tal como está deseñado o relato o que está pedindo é que fose Susana a que entrase no bar e que Roque quedase todo o tempo como narrador testemuña, cun estado de animo mais chá e cun enfoque mais doado de manexar e que se adapta mellor ó que se empregou no relato. Se a que entra no local é a ex de Roque, non cabe falar das miseria de Tito se non é como unha profunda identificacion coa de Roque, e non logro ver iso porque Roque prosperou e Tito anda pelado.
Voto por “Na cociña”.
Moi bo duelo. Creo que concordo con Lois, debe ser un dos máis duros nesta liga e nunha boa tempada. Moi bo traballo por parte de ambos autores.
Na cociña marca o seu espírito dende o titulo, como debe ser. Parece o primeiro borrador que se lle pon ao documento, algo locativo, sen máis pretensión, que xa cambiará cando se remate de definir o relato. Pero non é así, o relato nos chega a atopar a súa definición, o que o conforma como relato, pero ese título paréceme o exemplo perfecto de game over que en realidade é final segredo. Como comentei no outro duelo, as cousas naturais son moi complicadas de conseguir. O que non pensara e no complicado que debe ser escribir algo que faie a posta nesa pretensión de dialogo. Personaxes forzadas polo autor a ser un trazo apenas, a que o seu papel no relato non pese máis que a propia folla. Así como Fran desaparece en canto se lle ocorre ao autor unha nova trama coa filla. Que calquera idea poida ser relegada en canto aparece unha nova porque para iso están, para gardar o oco ata que veña a seguinte. Creo que vai ser un dos meus relatos favoritos.
Segunda división, a pesar de apostar por un narrador máis convencional, no perde un ápice en calidade. Fai un gran uso do narrador e terceira e monta toda a escena en tres liñas. Quizás esvare un pouco ao usar a primeira persoa, porque provoca algunha reinterpretación co que xa dixo o 1º narrador, pero pilloume por sorpresa o cambio do protagonista e gustoume como perfila a Susana, sen ser demasiado expositivo e dándolle unha boa evolución. O final identificase perfectamente coa película e coa canción, sen comprometer o corpo do relato. Moi ben traballado.
O meu voto vai para Na cociña. Un duelo moi igualado que decantou ese detalliño que igual me montei eu sobre o título.
Este é un duelo moi parello e con moi bo nivel.
Na cociña
Coido que neste relato está todo ben na imaxinación do autor: a idea, a relación coa literatura e a metaliteratura, o papel da canción (non o da foto)… E todo mal na execución. A atmosfera que se crea é por completo inverosímil, ese xogo entre a rutina e o imposible está construído a base dun sandwich de frases que unhas veces constrúen este universo de tinta (léase a serie ‘Mundo de tinta’, de Cornelia Funke ou ‘A historia interminable’, de Michael Ende) con eficacia, e outras veces están de recheo. Talvez o autor quixo expresar a propia incoherencia dese universo que non se dá desprendido da conciencia da súa propia creación, pero neste tipo de narracións coido que se paga moi cara calquera imprecisión, calquera desviación, calquera tiro ao aire. Para salvar o bo, é dicir, a idea, eu faría unha de dúas: ou eliminar calquera referencia a ese universo que vai mudando na mente do creador, sen que os personaxes sexan conscientes, ou todo o contrario, obrigalos á paixón, ao drama. Non ten xeito crear un conflito dimensional e logo falar de repartición de tarefas domésticas ou evocar o sexo.
Segunda división
Neste caso pesa máis a foto ca a canción, pero o autor encontra un punto no que ambas coordenadas se encontran con corrección. É unha historia clásica moi ben contada. Non é fácil contar unha vida a través dunha escena, e neste caso o autor conségueo. Están todos os ingredientes para que non nos perdamos na historia e a diversidade de pegada que deixa cada personaxe está moi ben traballada.
Voto por ‘Segunda división’.
En primeiro lugar quero pedir desculpas polo atraso na miña votación. [Voz gangosa] “Me he retrasado. No volverá a ocurrir”.
Comezo por este duelo porque aínda é o que queda por decidir. Isto é o que pasa cando un vota tarde, que se volve aparentemente decisivo. Todos os votos contan igual pero é coma se o derradeiro voto, o que desfai o empate, fose o único que leva un relato á victoria e outro a derrota. Fan falla tres. Non importa a orde. Trato de evitar estas situacións votando cedo. Para evitar sentirme verdugo dun bo relato. E aquí temos dous bos relatos. Antagónicos na miña opinión. Antagónicos na trama, na concepción, na forma e no fondo. E iso fai o duelo aínda máis bonito.
NA COCIÑA
Encántame a concepción metaliteraria á que creo que lle dá unha volta de parafuso adicional que fixo que o meu procesador petase. Non dou achado o porqué da historia e caio nela tipo “que pasou aquí? que fago aquí?”. Se esa era a intención do autor, parabéns, porque me fixo sentir coma as personaxes. Percibo reminiscencias a Nolan?? [Teño unha idea pero non estou seguro de se é miña ou imposta]. Debo dicir que o uso dos nomes coma apelación aos participantes da liga me parece unha boa idea que acaba mal. Boa idea porque esperta o interese á primeira lectura pero resulta un atranco nas seguintes, como unha mosca pesada que me impide concentrarme nos múltiples pregues do texto.
SEGUNDA DIVISIÓN
Relato clásico moi ben fiado. Personaxes que darían para unha novela urbana con tintes de Peter Pan. Custoume collela ao principio, as miñas primeiras lecturas sempre son de ansia e precipitación, pero cos repasos posteriores foi gañando en profundidade e conectando comigo, que non estudiei en Compostela. Iso é o que me aburre de certa literatura galega, que está escrita para os que estudiaron en Compostela, coma se non houbese outro tipo de ambiente universitario en Galicia. Síntome excluído. Pero con este relato, non. Este relato podería pasar en calquera parte. Gustoume a voz do narrador, sentina real salvo na frase “reiterada tentativa de se converter en novelista de éxito” que lle dá un toque formal que non pega co resto da narración.
Voto por SEGUNDA DIVISIÓN por aproximación á asíntota. Cada vez que o leo gústame máis. O seu rival está moi ben, pero perdo interese coas relecturas.