Os corpos fráxiles: Capítulo I
Sofía Fernández.
Ela mete a culler na boca cunha man mentres coa outra suxeita o iogur coma pode, co pulso a tremer. Os seus dedos son longas restras cheas de engurras —algúns con aneis, outros espidos— que se entrelazan na culler ou no vaso. Deixa o vaso de iogur na bandexa e limpa a boca, logo mira cara a min e sorrí. Eu sorríolle de volta, abro a boca e estiro os beizos, desfágome cun sorriso que lle devolvo. Na fiestra, unha mosca anda a bater pelexada contra a parede de cristal que a apresa, en ziguezague, movendo as ás zumbando. Decátome de que morrerá cedo de ninguén lle abrir. O sol esfiáñase ao lonxe, deixando un ronsel laranxa no ceo, logo afúndese e o negro cóbreo todo. Escoito de fondo xente na tele, rumiacións de persoas que se pisan ao falar. Logo dun chisco, o telexornal seguido dos deportes, a programación da noite. Ela aínda non ten rematado o iogur, mais un anaquiño quédalle nos beizos. Daquela érgome, límpoa, pasándolle a servilleta ao redor da boca e logo volvo sentar, ao seu carón, coma antes.
—E logo cando marchas, nena?
A súa voz soa trémula. A mosca deixou de bater.
—A semana que vén, avoa. Xa cho dixen catro veces —logo calo, síntome mal pola resposta que lle dei. Engado—: Non te preocupes, imos pasar aínda moito tempo xuntas, xa verás.
—E logo como non vas para Santiago? Non che gusta alá?
A avoa sempre pregunta iso, cando come, cando se ergue e cando se deita. É coma se a vellez non lle quitase nunca a obsesión polos espazos dos demais, porque quererternos a todos sempre perto. Non contesto, soamente me limito a cambiar as pernas de posición, dereita sobre esquerda, e esquerda sobre dereita, paso as mans pola caluga e entrelazo os dedos deixando repousar a testa. O meu pai entra no salón e di que a cea xa está lista, así que desfago a posición e camiño ata o sillón e tento erguer a avoa, dándolle as mans.
—Veña, cariño. Unha, dúas e… —digo.
—Tres —di ela mentras se ergue.
—A cear.
—Eu xa comín o iogur, nena, non che teño fame ningunha.
—Veña mamá, nena, a cear —di o meu pai.
Camiño coa avoa polo corredor, apenas uns dez pasos ata chegarmos á cociña. Amárroa polo brazo, procurando non a soltar, non vaia ser que nalgún momento caia. O peso feble do seu corpo faime pensar en toda esa materia que se perde cando medramos. Cólloa das mans sentindo os aneis tintinar no groso dos dedos. Pasamos polo corredor devagar, a avoa deixando os seus pés bater contra o chan, arrastrándose. Eu levándoa polo cóbado e traéndoa contra min, con forza, coxa con coxa dando pasos miúdos. A cociña cheira a frito, e a luz do teito moléstame lixeiramente nos ollos. Xa na mesa, o papá córtalle os ovos, mentres a xema se desfai sobre as patacas fritidas tinguíndoas de laranxa.
—Bótame aí un viñiño, anda, nena —di a avoa.
—Xa sabes, mamá, que coa pastilla non podes tomar viño, non pola noite.
Eu non interveño na conversación, porque sei que o meu papel como neta soamente se limita a facer o que os outros me mandan, dar un pouco de amor e deitar a avoa. Non sei onde están os cartos, nin como se administran, nin tampouco as menciñas que ten que tomar cada día pola mañá e pola noite, nin sequera me ocupo de que comidas fai. Somente estou aí, soportando o peso do seu corpo. Hai uns meses, o papá dixera que sería bo que sacase o carné de conducir, así se algún día pasaba algo e era eu quen estaba na casa, podería servir para algo máis que para chamar por teléfono. «Servir para algo máis que para chamar por teléfono», iso dixo.
A avoa come un pouco, pero deixa case a metade do prato. Logo bebe un pouco de gasosa, que lle burbulla no vaso mentres o alza. Non quere sobremesa porque di que non lle gustan a lambonadas, que se a quero eu. Contesto que si, e parto en anacos o queixo para despois xuntalo co marmelo.
Cansa, acompáñoa a que se deite. Primeiro séntoa na cama, logo pídolle que abra as pernas e cámbiolle o cueiro. Malia que apenas ten masa muscular, erguer e movilizar un corpo por lixeiro que sexa non é unha tarefa doada, a pesar de que sexa tan fráxil que xa só conteña dentro o peso da gravidade. O papá vén axudar, e entre os dous somos capaces de colocarlle o cueiro e metela na cama.
—Nena —berra a avoa cando xa estou polo corredor chegando ao salón—. Neeeeena.
Camiño de volta, abro a porta e míroa toda acochada, baixo a manta que ela mesma cosera anos atrás, aínda que ben seguro que xa non se lembra. Ten os brazos dentro, e o único que lle sobresae por fóra é a cabeza.
—E logo cando marchas?
—Non marcho, avoa, non marcho. A onde vou ir. Ale, veña, durme avoiña, que xa é hora.
Doulle un bico na fronte, os meus beixos senten a pel dura, áspera. Antes de pechar a porta dígolle que a quero.
—Eu tamén te quero bonita, moito.
Volto ao salón, coma se quixese aproveitar eses minutos, esa media hora que aínda lle podo roubar á noite. Collo o mando e barullo un chisco por entre as cadeas da tele; na Dúas un documental sobre corzos nun país que nin sequera sei pronunciar, na Tres o presentador sae falando do mal que está o país, da crise económica que se achega canda nós devagar, mais que —insiste— será devastadora para a xuventude, os autónomos e as pensións, na Cinco uns tertulianos berran por non sei que problema familiar, na Seis un partido de fútbol: Sevilla contra Arsenal. Canso, apago a tele e marcho para a cama, mais antes métome na cociña e deséxolle boas noites ao meu pai, que anda aínda fedellando no ordenador. Miro o video que está vendo, algo sobre as linguas eslavas e o seu afastamento con calquera outra familia de linguas europeas. Toda a información que non me interesa en absoluto, que vén e vai pola miña cabeza sen quedarse, sen ficar.
—E logo xa te vas deitar? —di.
—Vou, si.
—Aínda é moi cedo, non? —O papá mira cara á parede onde descansa o reloxo que marca as once coas manillas unha sobre a outra.
—Supoño, pero xa sabes que me gusta ir cedo para a cama e estar aí un chisco, e logo quedar durmida e erguerme tamén cedo, así aproveito máis.
O papá dáme un bico na fronte e as grazas por coidar da avoa. Logo dime que me quere, coa boca pequena.
—Eu tamén te quero —dígolle.
Xa na cama, abro o ordenador e observo sobre o branco da pantalla unha morea de documentais que podería ver, a través dunha plataforma á que accedo a través dunha subscrición de pago. Hai un de Sylvia Plath que me parece interesante e clico enriba. A pantalla ponse azul e logo gris, ata deixar aparecer unha rapariga loura, de mirada franca e compasiva, que se move como danzando nun vestido de tule branco longo e vaporoso. Unha voz en off comeza a contar a historia de como os poemas de Sylvia non foron tomados en consideración ao principio, a historia de Sylvia co seu marido Ted e a historia de Sylvia cando morreu. Logo falan da súa obra; Ariel, A campá de cristal, Papaíño.
—Nenaaaaa —berra a avoa dende o seu cuarto.
—Que queeeres, avoa —berro eu.
—Nenaaaa —volve dicir
—Que queres avoa —repito eu.
—Ven, anda, nena, ven.
Érgome e vou ao seu cuarto.
—Vas marchar, neniña? Cando marchas?
—Xa che dixen que non, avoa. Ale, durme, veña, fai o favor.
No fondo, a luz da cociña acesa descobre o papá aínda afundido nos seus vídeos. Cando volto á cama xa non me presta ver o documental, así que pecho o portátil e quedo mirando para o teito, coa luz da mesa de noite alumando levemente o cuarto, debuxando na parede un semicírculo brillante e amplo. Non hai demasiado balbordo fóra, porque é principio de xaneiro e vai demasiado frío para que a rapazallada saia un venres pola noite. Érgome a pechar as contras da enorme fiestra que da á rúa desde o meu cuarto. Hai un tempo que eu non saio, non tanto porque a avoa sexa vella e requira dos nosos coidados, porque xa hai un par de anos que se volveu completamente dependente dos seus fillos e da súa neta, senón porque desde que vivo fóra se me fai menos doado sair ata tarde, estar de troula sen pensar. Cando volto, gústame estar na casa, desfrutar da familia, coidar da avoa. Albisco pola fiestra antes de pechala, e vexo como pequenas folerpas comezando a caer. Detrás de Penamá vese un cumio branco, alumeado pola lúa, que se reflicte no pico. Vai moito frío fóra, podo sentilo na pel de galiña dos meus brazos. Baixo de todo a persiana e todos os sons que había: algún que outro coche, o son da noite e os paxaros, anúlanse. O cheiro a petricor que impregnará o mañá. Soamente sinto o meu respirar, se cadra acelerado. Penso que Allariz conxelado é unha vila aínda máis fermosa ca Allariz no verán, e que se cadra este inverno será o último que pase con ela. Aínda que eu iso non o podo saber.
É un bo primeiro capítulo este d’Os corpos fráxiles. Penso que a súa principal virtude reside na combinación de dous discursos distintos que non adoitan ser postos en contacto con demasiada frecuencia: o testemuñal, centrado na vellez rural e as súas dificultades; e un outro referencial-metaliterario, aquí presente na (breve) aparición de Sylvia Plath.
A xulgar por este primeiro capítulo (que é, desde logo, xulgar demasiado con moi pouco) penso que o suceso do proxecto ben pode depender da combinación afortunada deses dous ámbitos. Se o diálogo entre o costumista e o alto-cultural acaba dando lugar a boas sinerxías, estou certo de que a novela resultante pode ter moito valor.
Indirectamente, penso que é a partir dese último punto de onde pode ser extraída unha certa crítica. Se a realidade cotiá sobre a vellice precisa do complemento dun discurso sobre o literario é porque nos pode resultar demasiado árida. O texto funcionoume mellor nos seus momentos menos costumistas. Conseguir que esa vida fráxil sexa atractiva é unha tarefa difícil; por outro lado, estou certo de que a autora conseguira levala a cabo.
sen querer deixei o mellor para o final. Non podo dicir que o tema me apasione (é unha tonta de dicir que se me guiase só polas sinopses non sería esta unha novela que escolleria para ler), pero pareceume moi ben tratado. Tanto, que para min a novela non vai sobre a vellez, do que xa se escribiu moito, senon sobre como recae (e recaeu sempre) nas fillas/netas o coidado dos anciáns. Físico e/ou emocional. Iso é o que se espera delas. En fin, ó mellor estou indo demasiado lonxe (no sentido de que a novela non pretende centrarse niso), pero é en todo caso unha virtude do texto, porque cando se recrea a realidade tan ben un pode tamen ver cousas que entraron na foto sen querer.
Teño ganas de ler todos os segundos capítulos. Nalgunhas novelas teño esperanzas, noutras teño curiosidade, nalgunha o segundo capítulo penso que pode ser unha moeda lanzada ó aire. Que dificil é comentar un capitulo asi, solto.
Dá a impresión de que coñecemos a esta avoa de toda a vida. Gústame moito o primeiro parágrafo e a letanía da avoa, varias veces repetida no capítulo: “E logo cando marchas, nena”. Máis que comezar unha novela, parece que estamos entrando na vida desa familia ata a cociña, e ao mesmo tempo ata a alma da narradora: “O peso feble do seu corpo faime pensar en toda esa materia que se perde cando medramos. Cólloa das mans sentindo os aneis tintinar no groso dos dedos.”
Paréceme moi cinematográfico ese inicio no interior e nos detalles, aínda que non sabemos que vai pasar despois, cal será a trama.
Resulta difícil suxerir melloras, xa que a escritura paréceme moi pulida. Sinalo unha frase que me deu algo de arrepío: “Logo dime que me quere, coa boca pequena”. ¿trátase dunha fórmula de cortesía que aínda que sexa repetida a cotío resulta crible, ou ise boca pequena suxire que hai algo que non vai de todo ben?
Tiven que pescudar o significado de petricor, polo que quedo agradecida.
As referencias a Silvia Plath, a verdade, parécenme naturais, quizais porque a miña experiencia leitora a miúdo foi interrumpida por tarefas de coidado. Non reparara na diferencia neses dous ámbitos ata que o sinalastes nos comentarios anteriores
Moi solvente este comezo para “Os corpos fráxiles” (gústame tamén o título por certo).
Como comentaba Lois, a priori unha achega realista ao tema da ancianidade non é a premisa que máis me interesaría no mundo, pero hai moi bo facer neste primeiro episodio e o bo produto final sobreponse a gustos persoais. As descricións teñen personalidade, o ritmo é correcto, destácase todo aquilo que reforza o tema e amósanse subtemas que poden ser interesantes. Por exemplo, o que comentan as compañeiras de Silvia Plath a min non me renxe nada, pero tampouco me chamou a atención lendo, porque penso que é máis ben unha ferramenta da escritora para indicarnos, por unha vía temática, que a protagonista é a neta, non a avoa. Non é a só a nosa narradora, senón a personaxe que vai sufrir cambios, que vai ter un arco.
É precisamente isto, o arco, o que máis lle criticaría a este primeiro episodio. E é que non o leo moito como comezo de novela, senón máis ben como relato autoconclusivo. Non se apuntan fíos de trama dos que se poida tirar, non se deixa para o lector pensando que poderá pasar despois. Entendo que non todas as novelas teñen que comezar así, mais si que penso que para este proxecto, que se pode albiscar terá un litmo máis ben lento, centrado nas emocións e na vida íntima, darlle algo ao lector para animar a procurar máis nas seguintes páxinas pode ser unha boa idea.
Un primeiro capítulo empapado en paciencia, nada do amor. Non hai dúbida de que os fráxiles teñen aquí o seu espazo e a empatía dunha neta, dunha muller xove, tamén.
As palabras e as ideas discorren con calma nunha prosa coidada e, disimuladamente, vainos amosando un mundo de contrastes. A vellez e a xuventude, o rural e o urbán, a neta e a estudante, o coidado sinxelo e as inquietudes culturais, os homes e as mulleres,…
Da a impresión de que esa labor de coidadora a absorbe nese tempo que está na súa casa e abandona outros intereses. O fogar está para desenvolver ese rol, que o pai deposita nela, cargando voluntariamente cunha encomenda que sempre fora feminina. Penso que, se houbera unha nai, a cousa sería diferente.
Non sei como vai evolucionar a historia. Fai falla algún capítulo máis. Dáme que esta rapaza vai a experimentar unha evolución sustentada na interacción con esa avoa, coa dependencia e incluso coa nosa estrutura demográfica.
Parabéns.
O primeiro capítulo destes Corpos fráxiles posiciona no taboleiro as dúas raínas da partida que está por xogar na escrita desta novela. A maiores aparece un rei negro, o pai, e a intuición da nai ausente. Comeza coa presentación da doenza da avoa, sobre todo a través do seu discurso repetitivo, logo ao pai que fala do amor coa boca pequena e para rematar a protagonista procura fuxir a través de Sylvia Plath e da beleza de Allariz en inverno, co que ademais sitúa estacional e emocionalmente a obra.
O texto parece xa moi pulido e podado. Concordo coa idea da dificultade da convivencia do discurso da avoa coa preparación que asemella ter xa a neta a pesar da súa xuventude.
O tema pode resultar interesante, o punto de partida é moi bo. Agora a continuación da narración e a que ten que enganchar sen enfastiar ou causar magoa. O título fala dos corpos fráxiles, e en si, pode funcionar como spoiler.