Os corpos fráxiles: Capítulo III
Sofía Fernández.
Érgome pola mañá e escoito o son dun paxaro repenicar na porta. Camiño devagar polo corredor, observando como a luz do día esmorece na parede, desfeita e branca, tenue. Na cociña collo un par de laranxas que parto paseniño, e despois espremo coa man apertándoas forte. O zume corre ata chegar ao vaso, que logo levo canda a avoa.
–Bos días. Aquí tes.
A miña avoa álzase coma pode, e eu axúdoa coa almofada recostándoa sen que se incline demasiado.
–Un zumiño, toma.
–Ten pepitas, nena?
–Non, avoa, non ten pepitas. Ten polpa, pero toma a polpa que che é boa para a tripa.
A miña avoa bebe o zume dunha vez e logo ergue o vaso cara arriba e sorrí. Eu sorrío tamén.
–Anda, veña, que imos ir pasear.
Deixo o zume na mesa de noite e intento coller a miña avoa, pero teño que chamar o papá porque non son capaz de sentar o seu corpo nin levantalo. Non sei se polo seu peso ou polo meu medo.
–Anda, veña, mamá.
–Ale, ale, veña, avoa.
A miña avoa non di nada, hai un tempo que as palabras para ela son coma ouro, talvez porque lle supón un grande esforzo articulalas, ou porque quizais non se lle ocorre nada novo que dicir agás preguntar cando marcho ou cando volvo, iso é todo.
O mediodía pasa, e a avoa sae á rúa coa axuda da súa coidadora mentres eu quedo na casa lendo. Abro un libro dunha escritora norteamericana que fala do dó e de como experimentou este dó coa perda do seu marido. Leo: «Sentas a cear e a vida cambia para sempre». Despois dun anaco, son eu a que baixa á rúa, a mercar o pan. No traxecto saúdo un par de veciñas que me preguntan que tal me vai polo estranxeiro. Na miña cabeza teño preparado o discurso que sempre recito. «Vaime ben, moito traballo, pero moi contenta. Aínda vou botar un chisquiño aquí, así que bueno, ben».Cando volto á casa, o papá prepara un polbo que nos esfiaña a min e mais á avoa.
–Un rabiño para ti, amor.
Como, penso. Non hai moito que facer nesta vila, dígome. Decátome de que a vida pausada é algo que abandonei hai moito tempo.
–Cando marchas, nena?
–Xa che dixen, avoa, aínda non marcho, queda tranquila, anda.
Cando remato de comer vou camiñando cara o meu cuarto. Alí non hai moito, non moito máis ca a miña maleta cun par de libros, o meu ordenador e a roupa que trouxen de París. Aínda así, aquel é o meu cuarto, máis cuarto ca calquera nos que me instalei nos últimos oito anos que pasei fóra, en calquera de todos eses espazos que ocupei durante tanto tempo. Ollo pola fiestra, uns rapaces saen do bar de enfronte. En total son cinco, cinco que probablemente aínda estuden no instituto.
–Ei, nena.
A miña tía Marga saúdame coa man erguida na rúa.
–Ai, ola.
–Non me vías ou que, estabas apamplinada –dime unha vez xa na casa. Logo camiña cara a onde avoa e botamos un anaco alá de novo. Non facemos moito, vemos a tele, botamos uns contos.
–Cando marchas, amor? –di a tía.
A insistencia constante avasálame. Dalgún xeito esa pregunta faime anaquiños por dentro.
–Nun par de semanas, pero non vos preocupedes.
É coma se postergalo me calmase dalgún xeito, coma se dicir «un par de semanas» e non un día exacto me afixese máis a aquí.
*********************
Cando era unha nena tíñanme que dar de comer mentres eu xogaba a pór as mans dentro dunha tina de auga e bater contra ela. Coas pernas polos lados, miña avoa metíame unha culler na boca cun pouco de kiwi esmagado mentres o meu avó fretaba as miñas mans coas súas mentres facía ruídos apertando os beizos.
–E logo que tal coa Carme? –dixo meu avó.
Meu pai quedou un anaco calado, logo miroume e sorriu.
–Bueno, hai días e días. Disque lle van mudar a medicación para unha máis forte, que seica a que lle poñen non funciona tan ben. Non sei, papá, cousas de médicos.
–E se lle pasa algo, que vas facer coa nena?
A miña avoa deulle ao meu avó co cóbado mentres o miraba. Un tempiño máis tarde meu avó amarroume polas mans mentres mas movía.
–Non sei papá, non sei. Supoño que se a ingresan outra vez traerei a nena canda vós. De todos os xeitos, no colexio aínda están aprendendo esas cousas básicas que supoño llas pode tamén ensinar a mamá.
–Mira que se fai falla algo, podemos ir nós para Ourense, por iso que non sexa, eh.
–E onde quedades, mamá?
–Bueno, bueno. Non nos imos pór nese caso, anda. Que seguro ha saír todo ben.
A avoa colleume das mans de novo mentres o avó me metía outro anaco de kiwi na boca. Logo, o papá foi camiñando ata o salón e púxose a ler un momento o xornal. Lembro ese día porque todas as cousas que aconteceron despois fican borrosas na miña memoria, coma unha néboa que impide o recordo.
Un ano máis tarde, mamá morreu no cuarto andar do Hospital Universitario de Ourense, por unha complicación intestinal que a tiña sufrindo había máis de dous anos. Eu tiña apenas oito. O día que a mama marchou para sempre, eu estaba coa miña tía Marga, xogando ás bonecas. O papá chamara para dar a noticia, así que a tía apertoume moi, moi forte. Marga apertoume tan forte que ata me mancou un chisco, pero eu era tan nena que pensei que os abrazos, se cadra, sempre te esnaquizan un algo. Se cadra.
–Bonita, miña nena –A Marga comezou a tremerlle a voz, coma se tivese unha campá pequena na gorxa–. A mamá hoxe foi de viaxe para o ceo.
Eu comecei a mover a cabeza dun lado para outro, sen saber moi ben que significaba iso, porque aínda era demasiado nova para entender que hai viaxes das que unha nunca regresa.
–Quero dicir, nena, que a mamá me mandou un bico moi, moi grande para ti, miña pomba. Que ela agora vai cara ao ceo e que te vai coidar desde alí.
O seguinte momento que recordo foi nunha sala con moitas persoas que vía acotío, que tempo despois souben recoñecer como familia. A miña tía, a miña outra tía, o irmán de miña nai, meu pai, meu tío, as miñas avoas e meu avó. O día do enterro, a miña avoa Conchita quedou comigo na casa, porque meu pai pensara que eu era demasiado nena para ver como a miña nai, que agora estaba metida nunha caixa, descendía baixo terra namentres un señor pregaba sobre ela. A miña avoa preparoume a merenda ese día, pero desa vez, non me trouxo froita. Sabía que eu non a comía se non viña tamén cunha tina chea de auga e de cantos e de xogos. De aí que escollese un bocadillo de Nocilla branca con pan de millo.
–Como o chapodaches, pequena –dixo a avoa–. Tiñas fame, eh?
Eu non dixen nada, abraceina forte, como apertaría a mamá.
A miña avoa tiña 72 cando morreu a mamá, 72 anos cando lle tocou volver ser nai de novo.
que mitico ese “chapodar”, xa habia tempo… nótase que é a zona de ourense, hehe
gustoume o capitulo, mais que o anterior. Aqui volve brillar a 1º persoa, e é todo tan autentico que non parece inventado, está perfecto.
o desafio de sofia vai ser como contar no presente todas esas cousas que quere contar do pasado. aqui, por exemplo, reproduciu nos pensamentos do presente unha conversa do pasado tal cal foi dita, escoitada por unha nena de ¿7 anos? Iso qeuda raro, iso cae no ambito do omnisciente case. E non era necesario reproducila, bastaba con que a prota o contase en prosa coas suas propias palabras. Porque se non, parece un flashback, e non deberia existir tal cousa nun texto en 1º persoa.
Gústame máis este capítulo que o anterior, quizais porque volve a eses primeiros planos do primeiro, e creo que están moi ben escritos.
Ademáis, ese cambio entre o tempo presente (que sabemos que é curto, só unha visita) coa narración da historia familiar, aínda que me parece bastante difícil, está moi ben traído. E amplía estes capítulos en presente, tan lentos e de primeiro plano, nos que parecía difícil construír unha historia longa, con estas voltas ao pasado que si fan unha novela.
Como suxerencia, unha frase que non entendo é esa relación de familiares “A miña tía, a miña outra tía, o irmán de miña nai, meu pai, meu tío”, porque aparte de repetir tía, ¿por que o irmán de miña nai non é tío? Quizais se resolvese cun xenérico (meus tíos e tías) ou nomeándoos a todos. Supoño que non é importante que nun parágrafo así apareza unha lista de nomes que sabemos como lectoras que non precisamos lembrar.
Noraboa polo texto, gustoume.
Estou con Mercedes en que este capítulo, que continúa co primeiro, me pareceu mellor do que o segundo. No mínimo, parécese máis ao que prometía o inicio como proxecto. Un dos puntos máis fortes é, como xa se indicou, a credibilidade do narrado; parécese moito a anacos de vida que todos vivimos ou coñecemos. Nese sentido, penso que se trata dun exercicio de costumismo moi ben executado.
O principal problema que sinalaría ao texto é que aínda non teño moi claro para onde vai. De momento a novela traballou máis en profundidade que en lonxitude: temos moi ben retratada a vida da neta cando está de volta, a súa relación coa avoa e en xeral o pasado (sexa a través do recordo directo, sexa a través de testemuños). Eu boto de menos que comece a aparecer unha dirección; mais claro, se cadra esa non é a escolla do proxecto, que pode preferir ser máis intimista e non narrativo.
Ola a todxs! Quería contestar seguindo a estela dos meus compañeiros e compañeiras porque me parece moi enriquecedor, e do mesmo xeito que aprendo dos comentarios que me facedes penso que por as miñas ideas enriba da mesa axudarame tamén a elaborar e repensar o meu proxecto.
Os corpos fráxiles é unha novela a cabalo entre dous tempos: por unha banda o da protagonista, o presente inminente que habita coa súa avoa, o corpo fráxil, na que a parsimonia e a dozura o invade todo, dende o amor ata a enfermidade e, por outra banda, un pasado que reconstrúe a través de vivencias as lembranzas que fan á relación da protagonista coa súa avoa ser a que é. Pensei e, agora comprobo, que o salto entre os dous é complexo e hai que saber cabalgalo ben. Gustaríame arranxar algunhas cousas da novela como os datos, porque entendo o que dicides, e cando o leo nos comentarios decátome, pero sinto que á hora de escribir, para darlle á escena maior verosimilitude e cor, optei por esas narracións tan detalladas.
Arrepíntome de non facer o primeiro capítulo en consonancia co segundo, porque o texto está pensado para que eses dous tempos hibriden e se entrelacen de forma constante.
Soborde o tema, a novela está pensada como intimista, do mesmo xeito que o fío, o feito que fiará o contido dela, tardará en chegar, non sei canto.
De tódolos xeitos, obrigada unha vez máis por todas esas cousiñas que pensades e me dicides.
Apertas e boas festas.
Segue esta delicada acaricia á familia, ao seu presente e ao seu pasado, moi chea de emocións e respecto.
Queda moi ben reflexada esa lentitude na acción e o aparente aburrimento nun discorrer do tempo que non trae sobresaltos. Calquera nos podemos ver reflexados.
Os pensamentos levan á protagonista ao seu pasado e podemos averiguar por que non había unha nai para coidar da avoa. Esa lembranza paréceme relatada dunha maneira demasiado nítida, debido á idade da rapaza. E, coincido en que parece mesturarse a narración da protagonista con outra voz allea a ela.
Ségueme parecendo que a novela apunta a un camiño interior, pero aínda non está claro o rumbo. Teremos que seguir lendo e gozando desta boa prosa chea de amor.
Deste terceiro capítulo dos Corpos fráxiles, apetéceme comezar polo que máis me gustou. Hai algunhas imaxes moi potentes “a campá pequena na gorxa” “todos os abrazos destrúen un pouco”, e algunhas ideas que tamén me parecen moi ben executadas, como a repetición da pregunta de cando marchas. En xeral creo que a linguaxe sinxela marina moi ben co ton que se persegue coa novela, tan intimista no temático como minimalista no estilístico. Comentaba Pablo no anterior capítulo que querería unha linguaxe máis requintada e non estou dacordo, non é o que pide o proxecto, penso eu. Tamén destaco o mesmo que comentaron en xeral os compañeiros de que hai unha sensación de verosimilitude moi moi lograda, hai emoción pero nunca parece impostada. Isto non é fácil, parabéns.
Por outro lado, hai problemas estruturais que veñen dese xogo a dous tempos que comentas, e que teñen moito a ver co narrador. A narración en primeira persoa ancora toda a nosa experiencia á protagonista e fai moi difícil que parezan naturais eses saltos. E tal como é o proxecto, a naturalidade é clave. Eu entendo que ti pretendes que naveguemos por esa historia familiar, pero a nós, por deseño, interésanos fundamentalmente a protagonista, que é que nos conta a historia, o noso foco e o que xustifica que esteamos lendo. En gran medida o anterior capítulo podería non existir e os puntos fortes deste terceiro serían exactamente os mesmos, o que denota que quizais non acaban de casar ben.
Este problema tamén se fai evidente nalgúns puntos como o que comenta Lois desa escena de pasado, que parece contada por un narrador omnisciente e non polas lembrazas dunha rapaza. En xeral son recursos técnicos para contar as cousas, que poden ser forzados cando queres buscar un efecto determinado, pero que neste caso eu percibo tensionados co ton xeral do proxecto, que acho que como dis ti, pretende ser máis ben intimista e natural.
Outro asunto aparte é o da dirección, que comenta Pablo. Estou dacordo en que non todas as novelas teñen que ser trepidantes nin inzadas de cliffhanger. Mais tamén hai que ter coidado de non caer na deambulación, porque se non corres o risco de que a persoa lectora non acabe de conectar co que se conta, que non queira saber máis. O equilibrio nisto é delicado, e por agora eu non sinto que a novela estea “parada”, mais hai que telo en conta.
Este capítulo ten momentos de moita sensibilidade que fornecen á narración. Ten máis elementos comúns coa escrita do primeiro capítulo.
Penso que o xogo cos dous tempos pódese empregar, pero que quizais falta algún elemento clarificador entre eles. Por exemplo eu xa comentara que nas narracións en primeira persoa non me gusta demasiado que teñan moitos diálogos, xa a voz narradora nos vai contar a historia, e na parte das lembranzas de tan tenra infancia, ao mellor, podería ser un elemento diferenciador coa narracións dos feitos actuais.
Tamén sería convinte deixar moi claras as idades e datas para que todo encaixe ben e non pareza que hai demasiada diferenza de tempo para que a protagonista se lembre de todo o que se lembra.
Supoño que no seguinte a historia terá avances significativos.