‘Pallarega’, relato dunha vida con todas as partes aburridas
Un home conta a súa vida, xa maior, remontándose á súa liñaxe. Pasa por diante dos seus ollos o século XX: a guerra, a ditadura, a emigración, a loita pola supervivencia.
Pallarega, de Marcelino Fernández Mallo, resúmese neste fragmento da propia obra: “Que me perdoen a muller e mailos fillos pero esa segunda etapa da miña vida desenvolveuse como a dun home calquera dos que se poidan coñecer, coas súas cousas boas e outras regulares das que nada habería que aprender fóra do que se observa camiñando pola rúa ou falando coa xente” (p. 342). En efecto, nesta obra non hai nada de interese, nada de especial, nada de relevante para quen pense que o libro é unha novela.
Non é unha novela porque renuncia a tres piares básicos en calquera ficción con obxectivos literarios: non ten estilo, non ten voz propia e non ten capacidade para xerarquizar o relato. Polo tanto, o resultado é unha especie de artificio da memoria, un catálogo de acontecementos de diverso nivel que guían máis de trescentas páxinas sen pouco temón.
Mallo formula este libro como un testemuño vívido dunha persoa que recorda. Mais o recordo non está traballado literariamente. Primeiro porque o estilo oral está reducido a unha serie de “tics” narrativos (o máis habitual é a introdución da fórmula “calcúlolle” como bordón co que avanzar o conto) e segundo porque o autor nin opta polo monólogo interior nin pola recreación dos momentos destacados do pasado nin por calquera das outras fórmulas de plasmación da corrente do pensamento que ducias de autores experimentaron nos últimos cen anos de narrativa.
A voz narrativa é antiga, antieconómica, engolada en moitos momentos. “E non me gustaba tanto como muller senón máis ben coma cómplice naquel pequeno universo no que eu había de residir vinte meses da miña vida” (p. 118). Busca a metáfora e o símil máis obvio: “deixaba á vista uns dentes a brillaren como perlas” (p. 212); “encheume por completo o depósito de preocupacións que con frecuencia tiña eu abondo baleiro” (p. 159). Non se sostén nin dúas páxinas no mesmo rexistro. Deambula polas formas máis “literaturizadas”, esnafrándose en cada imaxe, perdendo pé en practicamente todas as escenas.
Se o tópico afirma que unha novela non é máis ca unha vida sen as partes aburridas, neste caso o autor optou pola vía contraria. Sepulta calquera luz de potencia narrativa nun proceloso mar de intrascendencia. Mallo non logra crear un personaxe, non logra máis ca remedar algunha figura real, quizais próxima, quizais destinataria última desta homenaxe en forma de libro. E ese apego primario desacredita a Pallarega para conseguir ningunha autonomía literaria mais tampouco a mantén a salvo noutro rexistro que podería ser lexítimo: a autobiografía non literaria. Por así dicilo, esta novela adoece de todos os danos da literatura como gran mentira e non obtén ningún dos beneficios da memoria persoal construída como relato honesto.
♦ Pallarega, de Marcelino Fernández Mallo. Toxosoutos, 2011. 345 páxinas. ♠16€
