Pequena antoloxía de cartas surrealistas (3)

Cen anos de surrealismo

Xesús González Gómez.

Joseph Délteil (1894-1987) publicou en 1922 a novela Sur le fleuve Amour (tradución española En el río del amor, editorial Periférica, Cáceres, 2017) que chamou a atención de Louis Aragon e André Breton, que o convidaron a colaborar en Littérature. Participou no panfleto contra Anatole France, Un cadavre, e colaborou no primeiro número de La Révolutión surréaliste (onde debía publicar unha rúbrica dedicada ao amor) e, segundo a Breton, no Manifesto do surrealismo (coñecido como Primeiro manifesto do surrealismo) fóra dos que fixera acto de surrealismo absoluto. Mais a publicación de 1925 de Jeanne d’Arc, aínda que que moi «moderna» na escrita inzada, esta vez de verdade, de cristianismo absoluto, fixo que os surrealistas renegasen del. E ese mesmo ano publica Poilus, (poilus, peludos, mais tamén «milhomes»), como eran coñecidos os soldados franceses da I Guerra Mundial, onde máis que o patriotismo ou chauvinismo salienta outro concepto tamén odiado polos surrealistas: o honor), o que para os surrealistas era un horror.

Non sei se Délteil sabía da mala recepción que tivera a súa Xoana de Arco entre os surrealistas, penso que non, de aí esa carta enviada a Breton e a contestación deste.

Velaí, xa que logo, o pequeno intercambio epistolar entre Délteil e Breton:

JOSEPH DÉLTEIL A ANDRÉ BRETON

Meu caro amigo:

Un xornalista romanés gustaría velo para lle facer unha entrevista, en caso de que isto lle divirta, podería vostede darlle unha cita. O seu enderezo: Tudor Shïmatu, 5, rue di Mont-Dore, París.

Marcha, penso, o venres.

Como está? Vémonos unha destas noites, espero.

Moi amigabelmente.

DE ANDRE BRETON A JOSEPH DÉLTEIL

Grazas polo xornalista romanés, pero estou canso de todo tipo de prosmas. Entre os cales, dende hai uns meses, lamento, Joseph Délteil, contalo entre eles.

De eu a vostede, a súa Xoana de Arco é unha gran porcallada. Moito me equivoquei con vostede, mais non importa. Os seus incualificábeis artigos en L’Intransigeant, os seus infames chistes sobre o amor como os publicados en La Révolution suréaliste, as idiotas declaracións que fixo a un tal Robert Gaby: Gaby: «Ceux qui viennent» (sic), o seu gusto maníaco pola vida no que ten de máis espantosa –nunca soña– acaban por atacarme singularmente os nervios. A cuestión sería saber se vostede é un porco ou un idiota (ou un porco e un idiota). Na alternativa, prefiro, dende logo, non velo máis, nin examinalo máis. E limitarme, en caso de que se volva molesto, estilo Cocteau, a tomar as medidas pertinentes para reducir a súa actividade ás súas xustas proporcións, o que despois de todo, aínda que vostede non o acredite, está no meu poder.

La Révolution surréaliste, nº 4, 15 xullo 1925.

Esta carta dirixida ao académico e membro da Légion d’honneur Louis Bertrand –un escritor hoxe completamente esquecido, malia a súa ampla, e mediocre, obra– non a asinou ningún membro do grupo surrealista. O autor ficou no anonimato, e continúa nel, aínda que podiamos case asegurar que é obra de Robert Desnos.

CARTA DUN DESCOÑECIDO AO SR. LOUIS BERTRAND DA ACADEMIA FRANCESA

Prezado señor

Lin en Le Figaro do 15 de abril o seu artigo titulado: «Trataremos con Abd-el-Krim?»

Transcribo sen modificacións certas pasaxes:

«Prométennos marabillas sen arriscar a pel dun lexionario e sen arriscar un can…

«Alá onde non pagamos o prezo do sangue, a dominación non ten ningunha base sólida…

«Somos os mestres de escola da barbarie…».

Ceso as citas e remito o lector, para a edificación completa, ao artigo íntegro.

Non me importa, Señor Louis Bertrand, que vostede sexa da Academia Francesa, ademais non é asunto meu; as baixezas e os compromisos son deste mundo, como adoita dicirse, e un se «pelexa», non si?, con quen pode. É mesmo bastante probábel que os seus sentimentos tan nobres e tan cristiáns sexan compartidos polos poetas, polos prelados, polos «psicólogos» da súa ilustre Compañía… por todos aqueles que, benevolamente, «reflexionaron sobre a angustia humana».

Que a política estranxeira tamén lle preocupe e que razoe friamente sobre os principios que nos autorizan, na nosa calidade de franceses, a matar marroquís no seu propio país: vostede non é diferente dos bandidos cuxos delitos queremos limitar.

Pero que vostede dispoña tan elegantemente do que denomina con tanta fineza a pel dun lexionario, entón gustaríame saber en virtude de que dereitos, en virtude de que mandato, como resultado de que milagre, trafica con semellante indiferenza cunha pel que non é a súa?

Copiei as odiosas palabras e incluso agora sinto aínda una vergonza intolerábel.

Ao falar de PEL, instintivamente mirei os meus dedos, as miñas mans, os meus brazos de preto, de moi preto… lentamente examinei toda a miña pel –algo que probabelmente nunca fixo coa súa – e entón…

A pel dun lexionario, Señor Louis Bertrand, nun morto, vólvese sucia e negra; pelos rexos medran por todas as partes, os pelos das raíces; a tatuaxe do home engúrrase e os peitos de Carmen ou de Flore desgástanse lentamente; un orgulloso coitelo pérdese, enfraquece, no pequeno corazón veado; os pétalos dunha margarita sentimental múrchanse, a letra oca da palabra AMOR [AMOUR], a letra U desaparece nunha prega, e as frases azuladas, ao abandonar o seu obxecto, dispérsanse estrañamente na linguaxe dos mortos.

Talvez, hoxe, sería mellor non insistir, deixarlle provisionalmente a súa pel de lexionario e que ela faga o deleite das súas horas perdidas… que desfrute, como se fai coa pel feminina, ao seguir o seu contorno, ao seguir o contorno do Infinito…

Talvez mesmo sería mellor, para o seu propio xogo íntimo, deixarlle definitivamente a súa pel de lexionario.

Deixalo cos seus ollos, cos seus dentes,

Coas uñas dos dez dedos dos seus dous pés,

Cos seus testículos baleiros.

Divírtete.

X X X…..

La Révolution surréaliste, nº 7, 15 de xuño de 1926.

Pierre Mille foi un xornalista e escritor francés, posuidor da Légion d’honneur e outras honras oficiais. Mais, sobre todo, foi un abandeirado (politicamente) e un chantre do colonialismo francés.

ROBERT DESNOS A PIERRE MILLE

Prezado Sr. 1.000[1]

É moi tarde para lle escribir. Un artigo seu non ten moita repercusión e é facerlle moito honor apercibirse da súa existencia.

Hai quince días vostede publicou, Señor 100 un artigo en L’Œuvre en que dicía que nunca atopara nas obras de Dumas pai un sentimento ou unha expresión orixinal. Isto significa, querido Señor10, (vostede sabe o significado deste número en argot[2]), que é vostede un idiota.

Dito isto, acepte, prezado señor 0 e mesmo dobre 0, a expresión da miña moi especial consideración que teño pola habilidade coa que combina o contido dos manuais Roret[3] cun sentido moi agudo dos pequenos negocios e dos subterfuxios.

La Révolution surréaliste, nº 7, 15 de xuño de 1926.

No número 1 de Le Surréalisme au Service de la Révolution (xullo 1930, aínda que o número non está datado), aparece transcrita a carta que Georges Sadoul e Jean Caupenne enviaron ao número 1 da promoción da Escola Militar Francesa de Saint-Cyr. Nin hai que dicir que a este carta seguiu un proceso que non imos, agora e aquí, comentar. Para quen queira saber como foi a cousa e como acabou, pode ou ben ler algunha boa historia do surrealismo ou buscar na rede ou dirixirse aquí. Limitámonos, xa que logo, a reproducir, traducida, a carta de Sadoul e Caupenne:

Ao Sr. Keller, número un na Escola militar de Saint-Cyr (Seine-et-Oise)

Nogaro, 16/9/1929.

Señor:

Lemos hoxe en La Petite Gironde o resultado das probas de admisión á Escola Militar de Saint-Cyr (S.-et-O.) e non queremos ser os últimos en dicir os nosos sentimentos sobre este fermoso éxito.

Non temos a honra de coñecelo persoalmente, mais como antigos alumnos de liceo tivemos a vantaxe de coñeceren mozos que, coma vostede, se preparan para as grandes escolas coa esperanza secreta de obteren a primeira praza. Isto permite facernos unha idea do seu aspecto físico. Non ten aínda vinte anos; o seu rostro está cuberto de pústulas supurantes, de servidume, de patriotismo, de merda e de abxección. Usa lentes e a súa miopía é a causa dunha loita inútil contra o onanismo e polo trato continuo cos curas, os pederastas, os oficiais, os mordomos, lectores de L’Écho de Paris e outros bos franceses.

Queremos dicirlle, e este é o motivo polo que lle escribimos, a pesar dos poucos leceres que nos deixa a preguiza, que cuspimos sobre as tres cores: azul, branca e vermella da bandeira que vostede defende. Esperamos con viva impaciencia o próximo levantamento dos homes que pretende mandar e que, mañá, coa nosa axuda, colocarán ao sol as sucias tripas dos oficiais do exército francés e as dos pequenos casuarios gafudos da súa especie. Se se nos obriga a facer a guerra, combateremos cando menos baixo o glorioso casco puntiagudo alemán e, cando se presente en plan camarada, como os parviños cadetes de 1914, erguendo ao ceo as súas sucias patas recubertas das lendarias luvas brancas, saberemos, con esa covardía que é característica dos boches[4] e dos comunistas, meterlles na pel as doce balas que vostedes reservan ás xentes cuxa honestidade insulta as vosas porcalladas (desertores, espías, derrotistas, amotinados, comunistas, etc.).

Nestes momentos asáltanos un escrúpulo: vostede é aínda novo e, aínda que sen dúbida un traballador, quédalle aínda un pouco de honestidade. Nese caso, descúlpenos: mais é cando menos indispensábel que remita, tan pronto como reciba esta carta, ao xeneral director da Escola de Saint-Cyr (S.-et-O.), a súa dimisión de alumno desa escola, expondo os motivos desta decisión e xuntando copia da presente misiva. Senón continuaremos a consideralo como o primeiro e o derradeiros dos tristes Cyrs, dos que non teredes máis que o aspecto (KELLER)[5]!! E, como tal, azoutarémolo publicamente na praza de Saint-Cyr, municipalidade comunista, municipalidade de espías.

Georges Sadoul, 54, rue du Château, París;

Jean Caupenne, 18, rue du Regard, París.

Axuntamos un selo de 0,50 francos para permitir que nos comunique a súa decisión.

Le Surréalisme au Service de la Révolution, nº 1, xullo 1930.

[1] Lémbrese que en francés o número mil dise «mille»

[2] Dix (10), en argot significa: ano, o buraco do cu.

[3] Manuais diversos de fotografía, reloxeiro, caucho, carpinteiro, etc. moi populares en Francia no século XIX.

[4] É dicir, alemáns

[5] Os autores da carta xogan coa fonética: «dont vous n’aurez pas que l’air» (foneticamente: que ler), que soa igual que KELLER (keler).