Todas as familias irlandesas do continente
Talvez mañá (3)
Anxo Otero.
Aínda non apareceu o verde. A broza e os troncos derramados danlles ás fragas un ambiente apocalíptico. As árbores máis teimudas quedaron coas follas conxeladas na inclinación que lles deu o vento. Con todo, esta mañá o frío amainou dabondo coma para dar fe de que a primavera chegará nalgún momento.
No medio e medio do inverno enleáronme nunha desas conversas inevitables sobre os propósitos de ano novo e declarei que quería coñecer un lugar diferente cada semana. Aínda que fose un recuncho e quedara a menos de vinte minutos de casa.
Hoxe, domingo ben cedo, o primeiro intento. Enfilo cara ao canal. A xente refírese a el en singular, pero en realidade existen dous, un por cada banda do río. Eu prefiro o que non pertence ao estado no que vivo. Ten máis caudal, a terra do camiño está máis pisada e a fraga ofrece menos claros. A porcentaxe de inmigrantes é visiblemente máis alta nas vilas dese lado. Na que máis me gusta sobrevive un edificio alongado e estreito dunha altura que tivo que ser estación de tren hai moitos anos. Agora nese lugar bole unha desas tendiñas nas que venden de todo: Alimentos básicos, aperitivos obscenamente procesados, produtos de limpeza e hixiene, carbón, tabaco, marihuana de comer, material escolar, centos de bebidas diferentes. Manteñen quentes todo o día catro tipos diferentes de café e dous de sopa. Podes pedir que che preparen no momento un par de ducias diferentes de sándwiches e bagels. Tamén teñen comida xa preparada para consumir nos bancos de fóra ou levar a casa. Nunca sei moi ben como denominar estes comercios. Á súa versión neoiorquina chámanlles bodegas. Aparecen en moitas películas, case sempre administradas por varios membros dunha familia inmigrante. As mulleres que traballan aquí confirman este estereotipo. Non sei con certeza de onde veñen. Sempre evito esas preguntas. As mozas teñen idade de estar na secundaria e a cortesía de falarme sempre en inglés malia o meu sotaque. A dona, en cambio, fálame nun español obviamente americano que non atino a situar: Se le antoja algo más?, díxocheme a primeira vez que me atendeu. Ese día, mentres eu aquelaba o café escoiteina falar coas rapazas nunha lingua que non identifiquei. Pensei entón en preguntar. Pero non.
Alí paro moito cos nenos para comprar lambonadas. Con eles sempre vou cara ao sur, no sentido que conduce cara ás grandes cidades industriais. Non fun nunca cara ao norte, onde estaban as minas. Os dous extremos quedan a un mundo de millas. Hai décadas que os canais non se empregan para transportar nada. Hoxe a xente percórreos en kayak ou sobre patíns as poucas semanas que se conxela abondo. Certos tramos quedan case sen auga algúns meses, ou están tomados por árbores que tumbou o vento e que ninguén vai retirar. A rente da auga, os carreiros polos que circulaban as mulas ferven co tráfico do lecer humano. Mesmo no inverno máis duro, moreas de corredores, ciclistas e camiñantes descenden sobre o canal para queimar millas.
Quince minutos a pé abondan para dar cun edificio inmenso que non coñecía. Imaxino que foi un muíño. Está rodeado dunhas construcións máis pequenas que agora parece que funcionan como salas de exposicións. Un deles ten xa a porta aberta pero decido non entrar. Quero aire libre. Un pouco máis adiante aparece á beira do camiño unha placa informativa gastada por anos de intemperie. Pode verse aínda na parte superior o escudo do comité local da Antiga Orde dos Hibernianos. Debaixo, cinco parágrafos de texto explican que se tardaron tres anos en contruír esta gran obra de enxeñería civil. Precisáronse tres mil irlandeses, traídos por inciativa dos propios promotores. A maioría deles empezaron no novo país coa débeda dunha pasaxe que non poderían pagar doutra forma. Traballaron en condicións estarrecedoras. Seis días á semana a cambio dun dólar por xornada. Campamentos precarios e masificados. Sen alimentos frescos nin acceso a servizos médicos. Os máis pobres non tiñan nin calzado. Padeceron andazos recorrentes de cólera que os mataban a centos. Os mortos foron enterrados ás présas en veigas próximas e gabias da propia obra. Os que sobreviviron emigraron a otras partes da nación para seguir construíndo infraestruturas de transporte.
Neste punto a auga do río advirte a súa presenza con vigor e penso na voracidade desta república de horizontes vastos. Canto da súa puxanza repousa na distribución extremadamente asimétrica do sacrificio persoal. O naturalmente asumido que está o desequilibrio. Camiño sobre un dispendio de vidas humanas. Con dez anos, durante unha cea de nadal, pregunteille á miña avoa que lle regalaban a ela de meniña. Agochou o sorriso coas mans. A quen lle importan esas cousas?, dixo. Logo pensou uns segundos. Un ano déronme dúas castañas. Dicíao con mágoa. Non tanto pola miseria vivida como por non ter algo máis interesante que contar. Ningún dos adultos que escoitou quixo facer relato con aquela resposta.
A miseria sobre a que paseo non é a miña. Pero cústame varrer eses homes da cabeza. Coñezo tantos individuos que se identifican como Irish. Centos. Milleiros? Amigos. Amigos de amigos. Grace O’Saughnessy, Joe Kelly, Dan Murphy, Fiona Duffy. Estudantes, como as dúas irmás Gallagher. E outro rapaz do tempo delas, Bobby Kelleher, que insistiu en que durante os noventa minutos diarios que pasaba na miña aula o seu nome fose Pedro Meléndez. Compañeiros de departamento, cuñadas e tíos políticos. A axente inmobiliaria que nos axudou a comprar casa. Homes que se chamaban Shannon e Brendan e Sean e Seamus e Keegan e Ian e Ryan e Gavin. Os mangallóns que viñan a clase co uniforme de fútbol americano. A directora do xornal da escola. O xogador de baloncesto que superou os mil puntos o ano que cheguei aquí. A preparadora do equipo de animadoras. Hai máis dunha década que escoito cada semana o podcast de Dan Savage. Rin moitísimo con Rob Delaney. Igual que con John Mulaney. Xente de cabelo roxo e moreno e loiro. Con fazulas claras ou salferidas de pencas. De ollos azuis e castaños e verdes. A dentista dos nenos. Meghan, Siobhan, Neve, Ailish e moitas Mollys e moitísimas Marys. Boto a conta e paréceme razoable estimar que tiven trato con todas as familias irlandesas do continente: os Patrick, os Killpatrick, e os Fitzpatrick. Os Kenrahan e os Hanrahan. Os Egan e os Deehan, e os Meehan e os Sheehan. Os Fitz e os Fitzgerald e os Fitzsimmons. Máis de tres familias Kennedy. Os Rooney, os Mooney, os Twomey.
Con ningún deles falei nunca dos Chieftains, nin de fútbol gaélico, nin de hurling. A miña admiración a Roddy Doyle continúa a ser un asunto persoal. Hai anos unha compañeira de matemáticas mentres falabamos da fin de semana na sala das fotocopias, Que queres que che diga? Son dunha familia moi irlandesa. Obviamente, no momento fixen así coma quen comprende a afirmación en toda a súa elocuencia. Era algo máis nova ca min. O tipo de persoa que se dá ben con todos. Empezamos a intercambiar recomendacións de Netflix. Gústame afirmar que nos fixemos amigos a base de falar das películas de Ed Burns que eu lle recomendei. Non foi así, en realidade. Nada é tan sinxelo. Pero é a única compañeira coa que quedei fóra do traballo para que os fillos xogasen xuntos. A través da convivencia fun descubrindo que podía significar iso de vir dunha Irish family: Ir á misa todos os domingos, celebrar con moito fervor o Saint Patricks day, comer mashed potatoes e corned beef os días santos, fachendear dun consumo elevado de cervexa e whisky, profesar devoción polos equipos de determinadas escolas e universidades católicas. Pregunteille unha vez se sentía una afinidade especial cos inevitables alumnos de apelidos parecidos ao dela. Dixo que non. Killcoyne ou Moynahan producíanlle tanta simpatía inicial como Detweiler ou Landis. O sentimento de provir dun fogar como o dela chegáballe sobre todo con rapazas e só cando resultaba evidente que nas súas casas practicaban o catolicismo con disciplina. Os valores cos que ela medrou. Nenas que dedicaban as redaccións escolares a peripecias da familia e levaban colgantes en forma de cruz e faltaban a clase o mércores de cinzas. Coñecíaas por dentro e por fóra. Pero tanto tiña que foran dunha Irish family. Podían ter tamén apelidos italianos, poloneses ou alemáns.
Esta semana voulle a ela co conto da placa do canal e a conmovedora historia dos primeiros irlandeses. Ela descoñece por completo ese apartado da historia local. As borrosas nocións que garda sobre a traxectoria xeracional da súa familia cadran máis coa de tantísimas outras familias de orixe europea. Os bisavós ou tataravós entrararon por Ellis Island. Esa primeira xeración e a seguinte traballou na construción e en fábricas. Os primeiros homes nacidos no continente participaron nas grandes guerras. A principios dos sesenta os avós fuxiron das cidades para asentarse nesta periferia residencial. Transmitíronlles a fé católica, a importancia dos vínculos familiares e un temor tácito e firme pola vida urbana. Claro, lémbrolle á miña amiga que conduce desde os dezaseis pero nunca aprendeu a estacionar en paralelo. Ríe e toma impulso para contestar pero decide parar aí. Estamos a luns, dime. Revira un pouco a cabeza e pregúntame polos sogros.
