‘Trávelin’, literatura ámbar
César Lorenzo Gil.
Trávelin, de Antonio Piñeiro, publicado por Xerais, gañou o Premio de Novela Curta Manuel Lueiro Rey 2020. Un xornalista e o inspector Alaín son protagonistas dun relato policial ambientado na Compostela de finais da década do 1980.
Antonio Piñeiro ten, nesta e noutras obras, ambición literaria. Domina as técnicas do relato e consegue escoller un estilo e manterse nel. Mais con iso non chega para conseguir unha boa novela, nin sequera unha breve coma esta.
Trávelin intenta algo moi difícil: combinar unha trama de baixos fondos, drogadicción e traxedia cunha prosa moi elaborada, supercinematográfica, poderiamos dicir. Esta técnica, que intenta sublimar a percepción audiovisual do lector reparando dun xeito meticuloso nos movementos dos personaxes empata a prosa de Piñeiro con certos experimentalismos ultrapasados, caso do Nouveau Roman francés. Noutros momentos, o estilo quere recordar a William Faulkner, mais só consegue un eco. Porque, no fondo, Piñeiro déixase enfeitizar polo ámbar. Hai pouco, un escritor contábame que un bo sistema para detectar que o artificio derrotou a autenticidade nunha novela era procurar a palabra ámbar no texto. O que parecía unha brincadeira cúmprese no caso da novela de Piñeiro. Aparece a palabra ámbar (p. 26). Ámbar, máis alá do significado concreto que esta palabra ten neste libro, actúa como metáfora dun obxecto cuxa fonte de beleza non vén de si mesma, senón do envoltorio. Mais se no ámbar real, o fermoso ten a ver co concepto de tempo encapsulado, no ámbar literario as calidades que sobrancean son as mesmas que se dan no ámbar falso: é nostálxico e é estático.
Neste libro hai moito de ambas cousas. Non se pode subverter un xénero sen respectalo. Este libro melloraría moito se non houbese policías, se os personaxes non falasen coma policías; en xeral, se os diálogos se medisen e non se repartisen como plumón de recheo. Quizais así brillaría máis a evocación nostálxica dunha época á que Piñeiro xa acudira (con bastante mellor fortuna ca neste caso) en A identidade fascinada. E aínda así, a novela acerta nesa recreación daquel tempo utilizando a onomástica como motor da lembranza: os nomes dos locais, os nomes dos presentadores de TV e de radio, os nomes dos coches e das marcas de roupa.
En definitiva, Piñeiro mesturou a auga (a narrativa popular) co aceite (o esteticismo de xínea culteranista) e o resultado custa bebelo. Unha novela pesada malia as súas poucas páxinas, pura literatura ámbar, detida dentro de si mesma, enfeite que só se permite avanzar por camiños moi previsibles.
Para quen queira profundar na Compostela canalla, aproveito para recomendar as novelas do primeiro Aníbal Malvar (An-var): A man dereita, Un home que xaceu aquí e Unha noite con Carla (Premio Xerais 1995).