‘Unha saca de patacas’, na procura da galeguidade cosmopolita

Francisco Coimbra

César Lorenzo Gil.

Unha saca de patacas, de Francisco Coimbra, podémola definir en dous planos. Por unha banda, é unha novela de cidade, neste caso Macau, a antiga colonia portuguesa, hoxe parte da República Popular da China (cun estatuto especial). Pola outra, é unha novela “lingüística”, no sentido de que a poética xira ao redor das diferentes expresións do galego e do portugués. Os personaxes son a súa fala e o autor interesouse por manifestar as diferentes variantes no texto. Son os seus xeitos de falar os que van definindo a propia función deses personaxes, até o punto de que de cando en vez toman a palabra no canto do narrador principal. Por exemplo, Marilús, a personaxe galega que compite por contar a historia, quere ser un arquetipo, unha paleofalante que esquiva a lingua estándar e atende a todos os tópicos que se esperan dunha persoa maior aldeá, que malia ser emigrante de nova, apenas viaxou por pracer. O mesmo ocorre cos outros representantes de cada unha das culturas desa Galeguidade universal que presenta Coimbra.

A escolla de Macau non é casual. A capital asiática do xogo preséntasenos como a gran metrópole do galego-portugués. Unha cidade feita de anacos en cartón-pedra de imaxes doutras cidades (unha chisca de París, unha chisca de Veneza…) a onde van parar galegófonos, ou lusófonos, dos diferentes puntos nos que se falan variantes lingüísticas herdeiras do galego.

No plano literario, a proposta é frouxa. Abusa dos xerundios, dos adxectivos, dos diminutivos e da voz pasiva. O texto flúe á velocidade dun mastodonte con artrite. O narrador principal está construído con tal solemnidade oca que só podería admitirse moi rebaixado, convertido nunha representación dunha artificiosa lingua literaria. Nese caso quedaría diáfana a visión irónica sobre as posibilidades e excesos da lingua culta, mais e tal e como decidiu empregala Coimbra marca e lastra demasiado a narración.

Outro problema da novela é que consegue moi poucas veces dar unha visión subxectiva de Macau. Conténtase con descubrírnola, consciente da súa ausencia das letras galegas, con documentar a súa historia e mitoloxía, o contraste entre as súas orixes e o seu presente. Intenta equilibrar os mecanismos do narrador omnisciente e épico coas intervencións dos personaxes populares e mais o propio impacto da metrópole e así a obra sae bastante mal parada do triple xogo de pratos chineses.

En definitiva, Unha saca de patacas é unha curiosidade que ten máis interese na teoría que na práctica, interesante porque recoloca o eixe xeolingüística en coordenadas exóticas, pero ao tempo familiares para os galegofalantes. Pero sen suficiente fol como libro de ficción.

♦ Unha saca de patacas, de Francisco Coimbra . Xerais, 2023. 136 páxinas. ♠18,50€