Rouco Varela e as bragas encarnadas de Femen

Colectivo RSU (Residuos Sólidos Umanos).

Hai algunhas semanas membros da RSU asistiron a unha presentación de Luzes e tomaron notas. Como a revista Luzes acaba de nacer, necesita definirse. O seu director, Manuel Rivas, ensaiou varias propostas, unha delas foi a de “situacionista”.

Pero Luzes non é unha revista situacionista nin Rivas é un autor que teña algo que ver co situacionismo. O situacionismo de Guy Debord, nacido na década do 1950, a partir dun colectivo moi pequeno de artistas e pensadores altamente inconformistas, inspirou soterradamente o Maio francés. O situacionismo incide no momento, no instante breve no que ocorren as cousas e no cal pode ocorrer realmente calquera cousa. Esta definición ten sobre todo sentido na arte, aínda que Debord e o seu grupo lla aplicaban sobre todo á política, á sociedade e ao urbanismo. O situacionismo é provocación e nin Luzes nin Rivas resultan, nin pretenden selo, uns provocadores.

Pero é hoxe posíbel provocar? O movemento do 15-M tratou de responder a esta cuestión e… fracasou. Ou talvez nin sequera quería intentalo, talvez non sabía moi ben o que quería, probabelmente carecía dunha análise de mediana profundidade sobre o que estaba ocorrendo.

O 15-M lanzou ao espazo social, e como expoñente de máis éxito, un lema: “Non hai pan para tanto chourizo”, unha frase que atenta contra a poética, non unha senón dúas veces. A primeira porque o sentido básico dinos que o chourizo é máis valioso que o pan e, a segunda, que polo tanto, non pode haber nunca máis chourizo que pan.

Un pode tomarse toda as liberdades que desexe para construír metáforas, menos unha, a da incoherencia. Cando se cae nunha incoherencia de fondo a poesía non pode existir, o texto e o sentido quedan rotos. Os do 15-M saben pouco de linguaxe e o situacionismo traballa sobre todo coa linguaxe. A súa arma principal é o novo sentido que eles lles outorgan ás palabras, un sentido coherente pero inesperado, provocador. O situacionismo é un terrorismo con palabras que atenta contra as estruturas de dominio máis queridas polo poder, as que conforman o pensamento como unha rede panóptica unitaria.

O situacionismo, como golpe de lucidez, quizais sexa o único acto capaz de penetrar, sen violencia física, na tea de araña do poder actual.

Pero, oh! Debemos alegrarnos, porque unha epifanía acaba de ter lugar estas mesmas semanas. E provén –por casualidade?– do feminismo radical. Ou talvez non sexa esa a palabra. Procede, digamos, do feminismo máis novo e activo sobre o asfalto, aínda que por suposto ultraminoritario. Falamos das cinco ou seis mozas de Femen, co torso espido, que lle arrancaron o solideo a Rouco Varela e lle colocaron, en substitución, unhas bragas encarnadas. Por suposto, chamaron as cámaras para que o acto tivese eco. E lográrono a pesar do sacrilexio. Colocáronse en primeira liña pasando a través da barreira mediática, atravesárona coa súa linguaxe afiada, ao estilo do situacionismo. Tiveron éxito. Ocuparon algunhas páxinas vetadas para todas as disidencias. Entraron nas televisións que aparentemente lle ofrecen destaque a todo o extravagante, pero só aparentemente. Só permiten o extravagante se é inocuo, se carece de sentido ou se contén un sentido regresivo. A imaxe de Femen tiña moito sentido, fronte ao principal instigador do retroceso na lexislación do aborto.

O seu lema, a súa frase, era aínda máis penetrante e efectiva: “Toño, no entres en mi coño”. A vulgaridade non foi aquí o máis importante, senón a conquista da familiaridade para designar e converter todo un arcebispo nun coloquial Toño. O presidente da Conferencia Episcopal, o home do Vaticano, convertido nun instante nunha especie de descargador de caixas de cervexa. Rouco Varela convertido en Toño é o instante situacionista, a descarga, a liberación, de todo o valor e poder da institución e de todas as institucións paralelas sobre as nosas mentes. Toño é a toma de terra pola que se vai toda a forza censora da Igrexa até volvela inane.

Mil debates parlamentares non pasan á historia pero o acto de Femen inscribiuse el só como unha contradición poderosa no interior da propia biografía de Rouco Varela, como a verdade que resplandece de repente, igual que no conto “O traxe do emperador” e alí permanecerá pode que para sempre. Vaia onde vaia, desde agora, o señor arcebispo, para todo observador haberá un instante no que pense, sen poder evitalo, nas bragas encarnadas cubrindo a súa cabeza, no seu rostro esbrancuxado descompoñéndose, coma se fose de manteiga, fronte aos torsos espidos das activistas. “Con la Iglesia hemos topado”, dicía o Quixote. Agora é a Igrexa a que se topou coas tetas de Femen.

Lectura recomendada: Rastros de Carmín. Unha historia secreta do século XX, escrita por Greil Marcus. Hai unha versión en castelán publicada por Anagrama.