Catro viaxes de Elena Fahlbusch. Capítulo once

Damián Guede.

—Un televisor.

Iso foi o primeiro que oíu Ana cando puido, finalmente, chegar á lectura de mesa. Deixara a Cosme no seu lugar, mentres tanto, atento a calquera cambio que fora necesario transmitir despois á axudante de dirección. Non chegou a sentar, aínda co afogo provocado polo apuro. No guión técnico que traía con ela, un alzado rápido da planta de cámara que Héctor propuña como cambio necesario no plano inicial da escena 30C. Demasiado relevante para o tempo do que dispuñan. Era cambiar moita cousa. Tería que aprobalo Roberto, poñer ao equipo de iluminación a desmontar e montar de novo, Néstor debería traballar a toda velocidade… E había que preparalo coas actrices.

—Esperabas outra cousa?—o personaxe de Nieves interviña de novo, logo do silencio da súa interlocutora.

—Non—respondía, con certa dúbida, Elena Fahlbusch—. Tampouco esperaba nada en concreto.

A atención de cantos rodeaban a lectura de mesa era reverencial, algo  previsible desde que Bosque confirmara a Carme Costas no elenco. Ninguén estaba ao tanto, nin sequera a axudante de dirección. De feito, non foi ata poucos días antes de comezar a gravar cando se comunicou. Imposible. Iso dixo Ana ao escoitar o nome da actriz. Ela e Alma foron informadas a un tempo. A directora de produción quedou en silencio. Imposible, repetiu Ana.

—É unha Philco Predicta. Do 58. O modelo Barber Pole.

Elena miraba cara ela con expresión interesada e certa confusión. Ana quedou pasmada durante un segundo. Era incrible estar presente  e ver actuar a Carme Costas, dez anos despois da súa retirada. E con Sofía Ube dándolle a réplica.

—Catherine Winkle foi quen a deseñou—continuaba Nieves—. Era unha das poucas mulleres no departamento de deseño da Philco.

Elena asentía.

—Patentouna no 57. O deseño da pantalla é algo único. Pouco habitual dar cun deseño que supoña unha referencia así. Claro que o moble dificultaba trasladala, por iso tardaron pouco en sacar o Predicta.

Na expresión de Elena aumentaba a confusión. Tamén o interese.

—Non estás interesada no deseño—dicía Nieves.

—Supoño que non. Ou sexa, non coñezo moito do asunto.

—Non coñeces moito, pero ves traer a Philco que deixei a reparar hai algo máis dun ano.

—Algo máis dun ano?

—Iso dixen, si.

Elena pasaba, nese momento, de mirar á súa interlocutora a mirar cara un lugar indeterminado que se situaba diante dela. Como se mirase ao horizonte. Como o fan, pensou Ana, referíndose ao modo no que ambas actrices afrontaban a lectura dos seus papeis. Rodeadas dun número de persoas, interpretaban os seus personaxes como se non houbese ninguén. Como se non estivesen sentadas a unha mesa, aínda sen maquillar e sen ocupar o lugar que ocuparían ambas na escena. Nese momento, reparou en Luc.

—Podo facerche unha pregunta persoal?—inquiría Nieves.

—Si, claro.

Elena respondía mostrando unha vergoña moi sutil. Apenas apreciable. Ana coñecía ben o guión e o traballo de composición dos personaxes, especialmente o de Sofía. O matiz, case imperceptible, estaba aí.

—Es a filla de Benjamin?

—Son.

—Elena.

—Elena, si. Elena Fahlbusch.

Aínda que Elena acababa apartando a mirada, Nieves fixábase nela con moita atención, como se só con facelo puidese saber máis da persoa que tiña diante. Chegaba a pechar lixeiramente os ollos, engadindo concentración ao intento. Curiosamente, era Luc quen parecía responder á determinación de Nieves. Sentado xunto a Sofía, miraba a Carme con esa atención absoluta que adoptan algúns animais. A capacidade de focalizar todo o funcionamento do cerebro nun punto e mantelo absorto nel sen que nada máis poida captar o seu interese. Estaba sentado. Non deitado, non. Sentado.

Nieves calaba durante uns intres, executando no silencio unha análise rápida da situación e dos datos que coñecía.

—Tivo que pasarlle algo grave, entón.

Elena non respondía.

—A teu pai.

Tampouco había réplica.

—Se non fora así, non viría a súa filla entregar a Philco. Non sabías nin o que traías. E o deseño non parece estar entre as túas afeccións.

—Morreu—dixo Elena, despois duns segundos—. Hai oito días.

A expresión de Nieves esbozaba unha mostra de sorpresa e de pena, ambas contidas. O control do personaxe era absoluto. Iso pensou Ana, que recoñeceu o personaxe de Nieves con tanta claridade que chegou a sentir un estremecemento.

—Morreu—repetiu Nieves, pensativa.

—Iso é.

Ana coñecía perfectamente a idea que Roberto pousara, invisible pero latente, detrás dos personaxes que habitaban a historia de Catro viaxes de Elena Fahlbusch. Era consciente do que o director quería transmitir coa interacción entre a protagonista e o resto de personaxes, un animal e un certo número de persoas, que a rodeaban. Mesmo podería dar significado á presenza de Faco como improvisado fogar necesario. Non todo aquilo formara parte das conversas durante a preparación do filme, pero Ana tiña un coñecemento profundo de Roberto e das súas inquedanzas como cineasta. Certo que implicaban remontarse vinte anos atrás, pero a súa non fora unha relación pasaxeira. Cando menos, non no sentido amplo do termo.

—Elena—Nieves pronunciaba o nome sen que a intención ao facelo quedase clara; como se fose un pensamento que aflorara, sen máis—. E como é que ves facer ti a entrega?

Ante a dificultade que mostra Elena en procesar a resposta, Nieves engade:

—Se me permites preguntarcho.

—Si, claro. É un… non sabería ben como chamalo. Un encargo. Algo así.

—Un encargo.

—Algo parecido, si.

—Pero ti non tes relación co deseño.

—Non.

—Coa electrónica, talvez?

Elena demoraba uns intres antes de responder.

—Tampouco.

—Ou coas… antigüidades, por dicilo dalgún xeito.

A interlocutora de Nieves negaba  coa cabeza.

—Non me gusta ese termo, sabes?—engadiu Nieves—Antigüidades. É tan pexorativo como inexacto. Parece que debamos poñer en corentena todo o que nos precede.

—Supoño que é algo que podemos aplicar a calquera ámbito da vida.

—Seguramente.

—Fixémonos especialistas en non mirar atrás. Só importa o que vén a continuación.

—Pero hai un campo onde iso non só ocorre, se te paras a pensar. Parece, de feito, a súa razón de ser.

Elena mirábaa con atención. Nieves continuaba.

—E ese campo acabou por converterse no centro do mundo. No máis importante para o ser humano. Por enriba del mesmo.

—A tecnoloxía.

—A tecnoloxía. Exacto.

Na conversa había, entón, un novo silencio. Iso na lectura de mesa, porque cando a escena ocorrera ante a cámara o oco que deixaban as palabras entre as dúas actrices sería ocupado polo movemento de ambas. De Elena, primeiro, que daba uns pasos ata asomarse a unha varanda coa que remataba a terraza de pedra que daba acceso á vivenda pola parte traseira. O resto da propiedade, especialmente o magnífico xardín que a rodeaba, quedaba á vista desde alí. Co mar ao fondo. Achegábase entón Nieves. Situábase ao seu carón e acababa por adicarlle unha mirada curiosa.

Tíñaas diante, como tivera diante a moitos outros intérpretes preparando escenas, gravándoas unha e outra vez e, ás veces, ofrecendo versións diferentes con matices novos. Sabía distinguir unha boa interpretación. Pero aquilo era outra cousa. Tivo un pensamento fugaz no que viñeron á súa mente non máis de dúas ou tres persoas, que ela tivera diante, con esa capacidade.

—Ven comigo. Quero mostrarche algo—Nieves dirixíase a Elena achegando a man esquerda ao cóbado desta, nunha invitación a acompañala.

No guión, as dúas accedían a unha dependencia da casa con acceso directo á terraza a través dunha porta de cristal. Alí, Elena ficaba embargada por unha estancia que, en certo modo, producía o efecto espontáneo dunha viaxe no tempo. Ocorría tanto polos obxectos que gardaban nela como pola disposición destes . Tamén pola decoración e os materiais que empregarana na súa construción, pero esta última era unha impresión que deixaban ao espectador. Ningunha das liñas de texto na secuencia os mencionaba, pero a idea era que a sutileza na elección destes viaxara, quizais facéndoo de maneira inconsciente, a través da memoria de quen vía a película.

Non se trataba só de técnica interpretativa, o de Carme e Sofía. Nin de levar a mímese ata o abraio de quen te rodea, porque esa é unha destreza que segue impactando. Na escena 31, o tempo que Elena Fahlbusch adicaba a recorrer o cuarto no que entraban non eran uns segundos. Unha vez finalizada a gravación, Roberto decidiría, durante a montaxe, que parte da metraxe ocuparía definitivamente ese momento. E que tomas usaría. Pero nunha lectura de mesa non había máis ca iso, unha mesa. As intérpretes, o texto e o persoal que observaba. Por iso o que se adoitaba facer era resumir, pasar por alto eses anacos nos que non hai texto. Baleiros, chamáballes Ana. A outra opción é a máis habitual, pensou, referíndose ao pouco común dese tipo de lecturas. A maioría dos directores preparaban a escena no lugar onde se gravaba, con vestiario, maquillaxe, respecto estrito ás marcas no movemento dos actores e, a ser posible, con iluminación. Pero Roberto seguía botando man do método que xa puxera en práctica vinte anos atrás, cando rodaba Apnea. Seguía convencido de que a lectura de mesa como paso previo á filmación era unha axuda. Moitas veces dun valor incalculable. A clave está na contención. Ana oíra a frase en varias ocasións na boca do director. Segundo el, o feito de non se poder mover e non poder, polo tanto, usar unha boa parte das ferramentas que tiñan como intérpretes, facía que se concentrasen especialmente na expresividade da cara e nas inflexións da voz. En conxunción coas intervencións dos demais xeraba un estado de tensión que supostamente era resolto cando se levaba ante a cámara e entraban en xogo todos os elementos. Por iso Roberto comezaba a gravar desde ese momento, no que para moitos era o ensaio definitivo.

Sofía e Carme, porén, non fixeron ningún ademán que dese pé a avanzar ata a seguinte liña de diálogo. Roberto tampouco mudou de postura, o que para o equipo se convertera en normal. O director deixaba facer. Un imposible, naquel caso. Ana foi consciente do punto que acadou o seu asombro porque chegou a conter o son da súa respiración, como se o que estaban a presenciar requirise, en xusta correspondencia, un comportamento reverencial nos presentes. Elena e Nieves seguiron presentes, sentadas, durante o tempo que consideraron necesario para cubrir o que no guión eran nove liñas de descrición e ningunha liña de diálogo. Como o conseguiron, mantendo a esencia completa dos dous personaxes aos que daban vida, foi algo que os presentes, logo de que pasara e de ficar impresionados, non serían quen de describir con certeza.

—Sodes moi parecidos, sabías?—dicía Nieves.

—Iso din. Supoño que é así.

De novo, silencio. Ana reparou no difícil que era manter a tensión entre ambos personaxes nunha situación así mentres un está sentado nunha cadeira, cunha mesa por medio, e rodeado de varias persoas. Usaban a mirada, executaban xestos moi leves… Crearan a situación. Dalgún xeito, eran os demais quen parecían sentirse incómodos, testemuñas dun intercambio como espectadores que non podían evitar a sensación de presenciar algo no que non lles era permitido entrar. Pudor. Esa foi a palabra coa que Ana relacionaría, máis tarde, o que sentiu durante a lectura de mesa.

—De que o coñecía?—preguntaba Elena.

—Da tenda. Estiven alí en dúas ocasións.

—Da tenda—Elena repetía, sorprendida, ao que Nieves asentía—. Vostede estivo na tenda.

—Estiven, si.

—Vostede?

—Eu mesma, si. Acabo de dicircho.

—Xa…

—Non imaxinabas a unha persoa coma min entrando na tenda de Benjamin.

—Non. Desde logo.

Nieves agardaba uns intres antes de continuar.

—A que te dedicas, Elena? Se podo preguntarche…

—Son tradutora.

—Ah. Interesante—dixo Nieves, sorrindo—. Sabes unha cousa?

Elena non respondía. Quedaba mirando para ela con atención.

—Quizais non moitos sabían da existencia de Electrónica Fahlbusch. É normal, non cres? Ao mellor antes ocupaba un lugar máis destacado, pero hai anos que a competencia é imposible. Tampouco chegou a moverse de sitio, aquela rúa queda un pouco a desmán… Ademais, el tampouco tiña interese en publicitarse.

—A verdade é que non o sei.

—Negábase, para ser exactos. Tiven unha conversa telefónica con el na que o deixou claro.

Elena seguía mirando á súa interlocutora. Non podía evitar a atención espontánea que lle provocaban as súas palabras. Magnifico, pensou Ana.

—Que veñan á tenda, se queren—Nieves continuaba falando—. Iso é o que se limitaba a dicir.

—Xa me supoño.

Ao dicilo, Elena apartaba a mirada por un instante. Era Nieves, entón, a que fixaba aínda máis os seus ollos nela, acompañando o xesto cun cambio na inflexión da voz.

—Pero para quen sabía o que buscaba, non había outro igual. Cando menos, non en varios centos de quilómetros.

A faciana de Elena volvía mostrar asombro.

—Era unha tenda de reparacións de aparellos electrónicos.

O sorriso sutil de Nieves expresaba a tenrura de quen é subitamente consciente dos límites que afastan a outro do coñecemento.

—Era moito máis ca iso. Era unha proposta que establecía unha loita contra un inimigo imbatible.

Exacto, pensou Ana, con dificultade para conter a emoción. A inocencia e a fascinación convertidas na expresión de Elena mentres ollaba a Nieves e agardaba que seguise falando.

—O día que entrei por primeira vez pasei un rato observando. O teu pai deixoume estar sen me preguntar nada. Logo conversamos un pouco. Conversei eu, máis ben, porque el non dicía moito, pero tiña as cousas claras. E apenas levantaba a vista do que estaba facendo. Mesmo parecía algo molesto por ter que interromper o traballo para falar.

Elena miraba cara adiante, unha maneira de mostrar familiaridade co que acababa de oír.

—Entón preguntei pola Philco. E inmediatamente deixou o que estaba a facer. Preguntoume a que modelo me refería e cando respondín que era unha Barber Pole dixo: do 58. A continuación engadiu unha serie de datos. Falou da Philco, do paso do modelo de pedestal á serie Predicta, máis manexable, e da influencia da carreira espacial no deseño. E mencionou a Catherine Winkle.

Elena seguía observándoa cunha sorpresa que semellaba tratar de asimilar e de dar sentido á información que recibía.

—Non se trataba de coñecementos—seguía Nieves—. Non unicamente. Iso era parte da fascinación que leva a unha postura, a unha actitude. Ética, diría.

—A unha postura ética?

—Si. A unha maneira de facer. A un exemplo.

En Elena aparecía entón unha leve mostra de incomodidade.

—Non o ves do mesmo xeito—afirmaba Nieves.

—Non o consideraría precisamente un exemplo.

Que marabilla, pensou Ana. E pensou tamén que debía lembrar a situación que estaba presenciando, como se os seus ollos fosen unha cámara e no encadre coubesen todos os elementos que formaban parte da escena.

—Despois de dicirlle que precisaba o arranxo da Philco e que pretendía mantela en bo estado, lembro que puxo os lentes, deu media volta e foi comprobar un panel que tiña colgado na parede. Logo dixo que tería que esperar. Díxenlle que esperaría e el respondeu que podía ser unha espera longa. Dixo que as cousas levaban o seu tempo. Finalmente, antes de marchar da tenda, preguntou como soubera del.

—E como foi que soubo del?

—Preguntando ás persoas adecuadas. Hai unha rede, sabes? Diría que non visible salvo que un a vexa a certa distancia, con perspectiva. Pero haina. Quizais non sexan conscientes de pertencer a ela, porque iso é parte da razón de que exista, pero a súa posición é heroica. Saben que perderán, pero adican a vida a iso. Entendes?

—Creo que non. Refírese á loita da que falaba antes?

—Exacto.

—Iso é o que o facía distinto? Segundo vostede, único, dalgunha maneira.

—Dunha maneira moi concreta.

—E esa loita da que fala, perdida desde o comezo, di vostede, é…

—Unha loita imposible, vaia—continuou Nieves—. Como é que se propón un comezar unha batalla que se estenderá durante toda a vida e na que só existe unha posibilidade, que é perder? É unha postura revolucionaria. Só que non hai revolucións que un poida manter durante décadas. Menos aínda sabendo que non é posible gañar ao teu adversario.

—Pero quen é ese adversario?—preguntou Elena.

—Non o sabes, aínda.

—Non.

Nieves facía unha última pausa.

—É o resto do mundo, filla.

Ao rematar a lectura de mesa houbo uns segundos de silencio nos que ninguén se moveu. Dalgún xeito, semellaba que a interrupción  rompería para sempre o momento que crearan as dúas actrices nun espazo inverosímil. Uns segundos despois, todos os presentes comezaron a aplaudir, un xesto de espontaneidade que era a resposta máis sincera que podían dar ao que acababan de presenciar.

O aplauso sorprendeu a Luc. O can mantivera durante toda a conversa a mesma posición. Sentado a carón de Sofía, atento ás intervencións de Carme no outro lado da mesa. A reacción dos presentes pareceu desconcertalo e, unha vez Sofía se levantou e botou a camiñar, seguiuna con certa présa. Como querendo fuxir a un lugar máis seguro.

Nese momento, Ana decatouse de que levaba na man o debuxo da planta de cámara que Héctor propuña como cambio. Merda, pensou.