Os mortos, di aquel, virán. Primeira parte: ‘Benvidos a Vilaningures’, caps. III e 3

Víctor Pérez.

III

Xan, Xiana e Bieito falaban animadamente ao redor da mesa máis afastada da sala de televisión da Escondidinha. A sorte, o destino ou algunha brincadeira cósmica, fixera que Xan topara con Bieito despois dunha mañá desesperanzadora, onde a frustración quedara tapada co medo polo que puido topar na vella conserveira.

Xan, que acudira ao instituto cunha mentira ben ensaiada para acceder a Bieito, decidiu de xeito natural contarlle case toda a verdade sobre o que precisaba del. Probablemente, a presenza de Xiana facilitara aquela decisión. Xan notaba que podía confiar nela, e que podería ser tamén de axuda para as súas procuras.

Explicoulles aos dous que a súa familia era orixinaria de Vilaningures, e que a súa nai marchara do lugar antes de que se lle notase o embarazo. Que se establecera en Vigo porque foi onde dera a luz, e porque era a cidade máis poboada do país. Pensaba que alí podería refacer a súa vida e ter unha existencia anónima, sen ser o branco de todas as rexoubas do lugar. O seu pai desaparecera meses antes do seu nacemento, e a súa nai non quixera enfrontarse ao escrutinio de Vilaningures de nai solteira e abandonada, xa que en mil novecentos oitenta e un a amplitude de miras e a liberdade aínda eran crianzas que buscaban o seu lugar nunha sociedade ofuscada por tantos anos de ditadura. Así que Xan medrou na Cidade Olívica, cos apelidos maternos e alleo aos seus xenes vilaningureiros.

Bieito non caía en quen podía ser a nai de Xan, xa que soamente chegara á vila para incorporarse ao instituto, un ano antes, e aínda non estaba tan integrado na vila coma agora, cando Bieito era para todo o mundo o mestre Coitado. Xan díxolle que no seu cuarto tiña as súas notas das investigacións que xa fixera, que non eran moitas, e un vello caderno que pensaba que pertencera ao seu pai e que quería ensinarlle a Bieito.

Como xa pasaban das catro, e aínda que Xan perdera o apetito por mor das emocións da mañá, as súas tripas xa enviaran varios avisos acústicos. Por outra banda, Bieito tiña que facer uns recados e Xiana atender o mostrador da pensión. Así que foi Xiana a que lles propuxo cear na cociña da pensión, á que soamente podía acceder o persoal, normalmente ela. E alí poderían falar tranquilamente e sen ouvidos indiscretos.

********

Paco limpaba a barra do Marcho pra casa cunha baeta que noutro tempo fora amarela. Pasara toda a noite a rosmar coa chegada do tal Xan Ninguén a noite anterior. Como experimentado xogador de todas as variantes do tute, dende o cabrón ata o subhastado, sabía que a sorte existía, pero as casualidades non, e a chegada de alguén con eses apelidos á vila tiña que ter algún significado. Pronto chegarían os seareiros habituais da partida da tarde e poderían falar sobre ese tema. Entrementres fixo mentalmente un reconto de todos os pasos que ían seguir no Concello para aprobar a instalación do parque eólico nos montes comunais, iso ía traer moitos beneficios para o lugar, e el, como tenente de alcalde, propietario dun bar, e con varios pisos para alugarlles aos traballadores que virían montar os muíños de vento, tamén tería a súa parte dos beneficios. Mesmo na reunión co alcalde, a presidenta da Deputación e o conselleiro de Presidencia, rematara a facer bromas de que o seguinte sería un parque eólico nas augas da ría, que terían que trocar o nome da vila por Ventoningures, e que os billetes ían chegar traídos polo ar.

O seu teléfono móbil vibrou, era o alcalde. Que carallo querería?

—Ola Fonso. Como vai todo?

—Ola. O venres é a xuntanza de comuneiros. Está todo controlado?

—Si, claro, non te preocupes. Temos garantida a maioría simple. E estou intentando atraer algúns indecisos.

—Non chega vencer pola mínima, Paco. Desde Presidencia queren unha maioría esmagadora, que amose que os comuneiros e a localidade apoian o parque eólico sen fisuras.

—Estou niso, Fonso, pero xa sabes como é a xente da vila, terei varias familias convencidas de todo antes da votación.

—OK. Deixo todo na túa man. Se isto sae ben e eu dou o salto, ti es o meu escollido para ser o vindeiro candidato do partido á alcaldía de Vilaningures.

—Conta comigo, Fonso, non che fallarei.

Paco retirou o teléfono da orella e colgou co peito tan erguido que pareceu que fixera o saúdo militar. Alcalde, esas palabras repetíanse na súa cabeza. Eu si que sería un bo alcalde e non Fonso, se el nin sequera era da vila. O partido escollérao porque era o director da sucursal bancaria máis grande de Vilaningures, ben, a única sucursal bancaria se descontabamos o caixeiro automático do paseo de Praia Vistamérica. Anos atrás, no lugar houbera ata catro bancos diferentes, pero entre fusións, rescates e absorcións soamente quedara un. A xente máis nova abría contas online desas, pero a Paco gustáballe ir todas as semanas á sucursal coa bolsa da recadación do bar. Ademais, na sucursal estaba Marta, o seu amor de xuventude, e aínda albergaba esperanza de volver con ela. Cando sexa alcalde, pensou, cando sexa alcalde.

********

Xan pechou a porta do seu cuarto e baixou as escaleiras. Tomara unha ducha e trocara de roupa, puxera os vaqueiros negros coa camiseta de Rosalía e unha camisa de cadros sen abrochar por riba. Tivo que repetir calzado, iso si, xa que volvera esquecer preguntarlle a Xiana por unha zapataría ou comercio de roupa que tivese calzado. Petou na porta da cociña e sorriu cando Xiana lle abriu. Levaba un diadema para recoller o pelo, e topou de fronte cos seus ollos castaños, dun amendoado profundo, deses nos que un pode caer durante horas sen atopar o seu fondo.

—Ola! Es o primeiro en chegar. Agardo que teñas fame.

—Pois unha pouca, a verdade. Hoxe non probei bocado dende o almorzo.

—Queres un viño? Ou unha cervexa?

—Grazas. Unha cervexa estaría ben.

—Aquí tes. Pica algo se queres. Temos empanada de millo e tortilla.

Xan colleu o botellín e apurou o primeiro grolo coma se viñese de atravesar un deserto sen auga ningunha. Logo colleu un anaco de empanada de xoubas e levouno á boca con ansia depredadora. Ao guindarlle o segundo bocado un pouco de recheo asomou pola comisura do seus beizos. Intentou recuperalo coa lingua e ao non ser capaz, axudouse co mainiño para empurrar todo de volta á boca. Xiana escachou a rir.

—Vaites, si que tes fame.

—Está boísima. Fixéchela ti?

—Non, merqueina na panadaría Figueiredo. Tamén a fan de chocos ou bacallau con pasas, espectaculares. E non te poñas roibo, a quen non se lle escapou o recheo dunha empanada de millo?

Xan sorriu de novo, era a segunda vez que sorría ese día, e a primeira que o facía totalmente relaxado en moito tempo. Sentíase moi a gusto preto de Xiana.

Chamaron á porta. Era Bieito. Xiana ofreceulle algo de beber, e deixoulles claro que primeiro ían cear e que despois, na sobremesa, falarían todo o que tivesen que falar. Bieito ergueu a copa de albariño que Xiana acabara de darlle en sinal de aprobación, e os tres sentaron á mesa. Deron boa conta da empanada e a tortilla e falaron sobre todo de cuestións xerais da vila e os veciños e veciñas que Xan xa coñecera. Contáronlle que Paco, do Marcho pra casa, era tenente de alcalde e vogal dos comuneiros, e que sempre estaba fedellando para gañar uns cartos en calquera negocio posible. Sorprendeulle coñecer, por exemplo, que contaba tamén cunha vivenda de turismo rural, que arranxara con fondos europeos e que agora soamente empregaba para o seu gozo persoal e o dos seus amiguiños, e onde organizaba fins de semana de caza ou pesca. Xiana non o tragaba, a súa familia tamén era comuneira e sempre andaban á liorta por temas da comunidade de montes. A última era a instalación dun parque eólico no alto da Acubilleira, aeroxeradores ecolóxicos, dicían eles, “porque armatostes do carallo soaba feo para a publicidade”, dixera Xiana, que coñecía o impacto que padecían os veciños dalgúns lugares próximos, onde a apisoadora eólica chegaba sen estudos claros de impacto e auspiciada sempre polo Goberno autonómico.

De segundo prato, Xiana trouxo un rodaballo, “salvaxe, por suposto”, anunciou, preparado ao forno con patacas. Daquela xa todos optaron polo albariño, e mesmo abriron unha segunda botella. Xan deleitouse en cada bocado, e ría a cada grolo de viño. Á calor da boa comida e do viño botaron unhas risas falando de Vanessa e os seus métodos de interrogación. Bieito contoulles que fora alumna súa no instituto, e que xa daquela, nalgunhas ocasións, acadara que el e outros compañeiros do centro lle dixesen algunhas das preguntas dos exames sen querer. De sobremesa tomaron torta de Santiago, desas que venden xa preparadas, mercada no Super Giráldez, cafés e chopes. Xan notou que estaba un pouquiño alegre, e Bieito e Xiana tamén. Cando Xiana lle ofreceu un segundo café, aceptouno e dirixiuse a Bieito.

—Ben, Bieito. Podo ensinarche as miñas notas e as que atopei do meu pai?

—Claro Xan. Xiana, ven canda nós! Logo axudámoste a recoller todo.

Iso agradou a Xan, que aproveitou para coller os cadernos que deixara no mesado do aparador da cociña onde os deixara ao entrar, e levounos para a mesa. Primeiro mostroulles o caderno negro. Nel tiña algunha información de Vilaningures que atopara por internet e nalgunha biblioteca da capital. A orixe do nome, o pasado mariñeiro e agrícola da vila, as achegas piratas do século XVII ao XIX, a creación das conserveiras ao final do século XIX e o seu declive xa no século XX. Tamén algúns debuxos e fotos impresas pegadas acompañando as notas. Un pouco máis adiante, a foto en branco e negro impresa do xornal co nome de Bieito Coitado e as outras participantes do festival de poesía Versos para a Liberdade. A súa nai nunca lle falara abertamente do seu pai nin de Vilaningures, sempre evitaba entrar en explicacións. E Xan, para non facela sufrir, non insistía. Pero as cousas que sucederan recentemente na súa vida fixeran que chegara o momento onde decidira investigar pola súa conta, e logo de superar o medo sobre o que podía atopar, decidírase por viaxar a Vilaningures.

Despois colleu o vello caderno azul, abriuno e na primeira páxina, debaixo das siglas X. M. V., escritas á esquerda, e a data, dezasete de febreiro de mil novecentos oitenta e un, podíase ler “PARA REVISAR BIEITO” e debaixo “Os mortos, di aquel, virán”. E nada máis, porque o resto da folla estaba arrincada, soamente unha pequena curva en tinta azul podía indicar que debaixo alguén escribira un a, ou un e, ou un o, mesmo un c. Bieito quedou esbrancuxado, coma se lle dese un aire. Colleu o caderno nas mans e comezou a recitar.

—Os mortos, di aquel, virán / a petar na porta dos verdugos.

Bieito sentiu a man dunha pantasma do pasado apoiada sobre o seu ombro. A mesma pantasma bisboulle ao ouvido. “Tes que facelo, xa non podes calar máis. Cóntalle toda a verdade”.

—Xan, eu coñecín o teu pai, pero non desapareceu, asasinárono.

3

Na mesa da cociña as galletas María debuxaban dous ollos redondos e un sorriso obra da nena. Cando a nai o viu pensou primeiro en rifarlle por xogar coa comida, pero por outra banda encantábanlle esas intervencións artísticas que a pequena adoitaba facer.

—Tes todo listo para o cole?

—Si, mamá. Ben, soamente me falta coller no cuarto o libro de piratas que estou a ler. Sabías que preto da ponte de Rande pode haber un tesouro agochado no fondo do mar? Eu quero aprender a mergullarme ben este verán, e cando sexa máis maior, irei buscar ese tesouro.

—Paréceme moi ben. Pero para iso tes que almorzalo todo, veña, medio sorriso para ti e medio para min. Hai trato?

—Veña, pero dunha en unha. A ver quen remata antes. Tres, dous, un, xa!

Deixouse ganar mentres pensaba de onde sacaría a enerxía esta cativa.