Sonho meu

A Luís González Tosar e Xavier Castro.

“Por que xa non escribo? Porque perdín o destinatario. Hai un bo pobo, aínda simpático (sobre todo alí onde non chegan os xornais e a televisión) e unha pequena elite de burgueses cultos e desesperados. No entanto, non hai unha sociedade coa que poder relacionarse através da poesía”.

Case un testamento. Pier Paolo Pasolini, 17 de novembro de 1975

Bieito Iglesias.

International PEN Congress. Literature- Language of the World. Mentira, a linguaxe do mundo –tamén deste mundo eslavo– é o inglés. Deolindo Camafreitas, Galician PEN Centre, participant, tal como reza en letras azuis sobre fondo branco no cartel que leva suspenso no pescozo, acaba de encontrarse no primeiro andar cunha escritora provenzal que lle `preguntou en inglés se non servían café. No coffee tras un xantar consumido en pé na sala inmediata á das xuntanzas congresuais. O bufé incluía almóndegas de dubidoso aspecto, arroz seco con anacos de polo rebuzado e ensaladas de leituga e tomate correntiñas. Deolindo mastigou unhos graos de arroz e chimpou unha cervexa, meditando no declinio da civilización. Este hábito de manxar direitos que se vai impondo nos eventos literatizos parécelle un ataque á liña de flutuación da dozura de vivir, case tan aflitivo como o troco do baño polo chuveiro urxente. Saudou a cinco ou seis coñecidos doutras meadas anteriores, coma tal a un hispanoamericano que sempre teima –en comités e conferencias celebrados no Xapón, en Oslo ou Guadalajara de México- na inminente substitución lingüística do portugués brasílico polo español. “Puta que te ha parir!-dixo contra a súa camisa de raias azulencas- seica me queres privar de palabras xeitosas como literatizo, precuradas por Monteiro Lobato e herdadas do inmortal (pra esta louza nunca viviu) Camilo Castelo Branco”. Pero a súa ollada axiña focou a Adelaide Pintassilgo, unha portuguesa pisca coa que coincidira no xuntoiro de Guadalajara e que lle aforrara a tristeza de durmir só nun hotel propiedade dunhos paisanos emigrados de Liñares (Avión), despois de aturar unha palestra de García Márquez. Cadrou que, no teito do pavillón onde se reunía a feira literata, penduraran os organizadores faixas con lexendas, con frases significativas da autoría das eminencias participantes. Unha delas, asinada polo Rubem Fonseca, puña Sou um homem totalmente consumido pelo presente. Tomouna como unha declaración de guerra e, nos catro días seguintes, asediou Lilliput. A Pintassilgo rendeuse en gloriosa xornada que el preparara a conciencia coa complicidade do hoteleiro da Terra de Montes, dono tamén de varios moteis de citas. Un taxi levounos a certa meublé de bungalows esparexidos por xardín vizoso e Deolindo abriu a porta dun departamento con Adelaide ao lombo, as dúas pernas rodeándolle a cintura e os braciños o pescozo. Entrou ás alancadas, arremedando o galope dun cabalo e berrando “atia!, atia!”. O mini-bar estaba abastecido do necesario pra preparar banderitas, de maneira que lle serviu á amante unha copa de tequila ladeada doutros dous chupitos de zumes cor vermella e verde. El propio enviou a bebida tricolor con celeridade antes de pasar á casa de baño pra encher o bañeiro de auga morna. Coidadiño con confundir a Camafreitas cun deses dexenerados que protagonizan reportaxes de tv (clientes de prostíbulos atendidos por ananas e escanastrados travestis), tales porcalladas non lle van direitas. Tamén é certo que non sente vergoña, como ao parecer si experimentan moitos fulanos torturados pola adicción sexual. O mesmo concepto de adicto, aplicado ao sexo, fáiselle estraño. Hai tipos tentados, niso non ve novidade ningunha, o que admira é que existan psicólogos peritos no exceso venéreo.

Un colega ensaísta do Sistema Literario Galego, corentón e insatisfeito, contoulle aí atrás que tivera unha experiencia abismal: sexo múltiple. Deitárase con dúas mozas e laiábase: “O declinio do imperio nótase en que queres anicarte cunha rapaza e tes que apandar tamén coa outra que non che chista un carallo”. Este tipo de declaraciós parécenlle propias da abundancia de estímulos que ofrecen as festas ou xogos venerais do Reich Milenario. Diríase que o exceso provoca desencantamento do mundo e da carne. Pra aleccionar o ensaísta decidiu emprestarlle Demasiada liberdade sexual volveravos terroristas, con idea de que lese un parágrafo subliñado na páxina 125: Na cachola das mozotiñas de hoxendía, que descobren o sexo como normalidade no mellor dos casos, e como licenza ilimitada no pior, non hai en definitiva nada máis que ese sentimento que se integra só e automaticamente na ansia consumista, no snobismo pequenoburgués, típicos da mesma sociedade que produce a permisividade sexual. Tamén se podería predicar o contrario, demasiada represión sexual vólvete terrorista, como o declinan os fundamentalistas de Maomet engolfados no terror pra esconxurar os demos intestinos da fornicación e da sodomía. Que se pode facer, pensa Deolindo, nunha muda de época como a que se vive presentemente? Turismo? Cultivar eidos a ermo? Escribir panfletos ben-pensantes tipo Indignez-vous? Alá penas, diante do esbarruamento de todo o sólido aplica unha receita simple: chimpar sen máis andrómenas. Pero con tino, eh, adenta os peciños que emerxen do bañeiro simulando a mordedela do lobo, que máis que morder desencarna, e logo alza o corpo lixeiro e pencoso da muller pra crear arquipélagos de illas vulcánicas que sobrenadan na auga case fría. E mide coa lingua o grilo da pataca. Ten entendido que en portugués lle chaman grelo ao clítoris, no entanto a metáfora non pode referirse á folla do nabo nin á grela das couvas e si á protuberancia que medra nas mariñas cando agrilan. Come con furia idiosincrática, pois é ben coñecida a paixón pataqueira dos galaicos. Ao enxugárense toca un cambio, agora tócalle ao nabizo. O espello fica alto demais prá estatura da partenaire, de maneira que non duplica os embates da éngoa contra as nádegas, todo o azougue ocupado polo sorriso de Adelaide, que subliña as cuadas de Deolindo cunha banda sonora pacata, dunha pacatez conxénita no país do doutorciño Oliveira Salazar: “Que bom…que bom…que bom…” Pior sería chimpar abouxado por xerundios ingleses, típicos da pornografía californiana. Con todo e así, o paisano de Avión que gobernaba aquel establecemento adoptara providencias que converteron o instante en gozoso clima musical. No garaxe encostado postara mariachis que, cando a leitada quería saír, atacaron con estrondo de metais e voces de tenores Jalisco no te rajes. Qué lindo es Jalisco, palabra de honor, pero Deolindo non quer repetir porque se acha nun momento crítico da súa vida e da súa creatividade artística, un trance que esixe moitas mudanzas. Incluso tiña resolvido abandonar a escrita antes da viaxe e estas primeiras horas congresuais reafirmárono na decisión.

Despois de votar en plenario unha declaración a favor das linguas minorizadas, vencendo a resistencia dos delegados ucranianos (inimigos da minoría rusófona interior) e dunha preta africana, acérrima defensora das linguas francas, querse dicir dos idiomas aprendidos a base de chicote colonizador que usan os libertos pra redactaren obras poscoloniais, saíu ao amplo corredor con stands ateigados de libros carretados polos distintos centros. O PEN catalán achegara tantiñas publicaciós e, folleando distraído un libro de ensaios, deu cun estudo comparativo das literaturas centrais (abstractas, formalistas) e das periféricas (inclinadas ao pormenor local e realista, máis fiadas na memoria que na imaxinación, supostamente acaparada polas canetas metropolitanas). A lectura acabou de desanimalo e fortaleceu a súa ansia desertora, porque se vía incapaz de parir romances do xénero alto, desencarnados de vida concreta, alegóricos ou sofisticados nalgún achado experimental. Non estaba en condiciós de emular a ilustres periféricos como Joyce ou Faulkner capaces de encontrar fórmulas sorprendentes pra empaquetar a cidade provincial ou o vilarello rústico. Atopábase paralisado, desesperado ata o punto de que empezara (e deseguida trasteara no caixote do lixo) unha narrativa na liña da école du regard, que describía o acontecido nunha tarde de piscina, desde que entrara no vestiario masculino –aí había algo que contar, a xestualidade dos gaios que dobraban con primor a roupiña e enxugaban o pelo púbico cun secador embutido na parede- ata que volvía á ducha depuradora de cloro, con emocionantes episodios intermedios sobre as lentas nadaduras evitando vellos que pedalaban na auga como grimpeurs a escalar o Tourmalet. Todo semellaba perdido e por iso foi un tanto cruel coa pequecha Pintassilgo, tratándoa con xélida corrección que desbotaba calquera aventura noitébrega. Adelaide mostrouse un case nada melancólica e, nas horas seguintes, uniuse ao que no ambiente PEN se coñece como “Corpo de baile”, integrado por escritoras vedraias que danzan con entusiasmo nos guateques que clausuran os congresos.

http://www.youtube.com/watch?v=M5HbmeNKino

Cando subiu ao cuarto fastuoso do último andar do hotel, con excelentes vistas sobre a cidade nova de arquitecturas funcionais e acementadas, ollou con rancor o libro sobre o mesado, entre o televisor de ecrán plano e unha lámpada en ton pastel. Por cima do cartafol coa información turística e a ementa do rooum-service, pousaba un tomo agasallado por unha colega nun idioma que el podía ler. En anteriores congresos Deolindo sacara a pasear polo mundo exemplares da súa produción, colectáneas de contos intituladas Sete graos de granada, Auga durmida ou O nariz de Cirano, a colleita precurada nun lustro de autor domingueiro. Repartira eses frutos entre os congresistas e recibira a troco pillas de poemarios andinos, romances africanos, ensaios valós ou narrativa véneta…un volume de papel que non cabería en catro maletas pesadas. Tiña que deixar todo ese cabedal de tinta no cuarto ao acabaren os eventos, pra improbable ilustración das empregadas que facían as camas. Supuxo que os seus títulos corrían idéntica sorte, de aí que rematase co costume de trocar libros, propio de escritores de media calza (os consagrados contan con maleteiros que distribúen e publicitan as obras, eles limítanse a emprender xiras promocionais nas que badúan cursidosamente coa esperanza de seducir as groupies presentes nas salas de palestras). Non fora quen de negarse a aceptar certa publicación regalada por unha colega romanche (Dal gran al pan), que impuña a súa irritante presenza no mesado do televisor. Apañouna e guindouna á papeleira cun tiro en suspensión, homenaxe aos óptimos xogadores balcánicos de basquete.

O cuarto tíñache boa dúbida, mesmo había unha especie de pera da luz do ano da pera decolgada sobre o bañeiro, con tres letras negras estampadas no pendurico de cerámica branca: S.O.S. Á mesma tendencia previsora cumpría agradecerlle os dous rolos de papel hixiénico escoltando a taza do wáter. Era un cuarto de fumadores –fumegaba un cigarro adhesivo na cara interior da porta– e tamén na metade do vestíbulo se podía borrear legalmente, polo que Camafreitas temeu que os actuais gobernantes servios se visen acusados de crimes contra a humanidade e sufrisen o destino de Milosevic. Acendeu un pito e saboreouno encanto loitaba coa chave do minibar. Logo moneou un pedazo diante do ecrán, sen que o desvelasen os xemidos de Nadal cada vez que arreaba un raquetazo en resposta a unha deixada maxistral de Djokovic. Topenexou ata que fungou o móbil reclamándoo pra votar na elección dun cargo que nin sabía que existise. Baixou ao salón de xuntas e votou por quen o chamara, un preto que na sesión inaugural lle fixera entrega dun paquete de cacau expresamente traído desde as plantaciós do seu país.

A coincidencia cun anuncio racista da infancia de Deolindo (Yo soy aquel negrito del África tropical) provocoulle un certo malestar no anus, debido principalmente ás reminiscencias: a primeira vez que sentiu o anuncio radiofónico coincidiu cunha cura contra o estreñimento que lle aplicaba a avoa, consistente en introducirlle polo ollo unha pera que, ao apertala, cirrichaba auga no pedro. A lembranza volvía culpable o acto de coller o agasallo do cacau publicitado outrora polo negrito cantor, e nunca llo tería aceptado, mesmo arriscándose a pasar por ingrato, se non lle acordase a palestra proferida por certo escritor moçambicano nun paraninfo de Compostela, pra agradecer un premio outorgado polos autores galegos. O galardón puxérano baixo a advocación de Rosalía de Castro e, no canto de glosar a obra da poeta dos Cantares, o de Moçambique evocou emocionado a descoberta da lírica española na súa infancia en Maputo, através dos versos de Miguel Hernández. Entón doeulle o enema a Camafreitas e, se non trasfere todo o incomodo a estoutro colega afro, é porque aquel ignorante da xeografía variable das linguas viña sendo leucodermo.

Coetzee móstrase optimista demais na caricatura dos encontros literatizos trazada en Elisabeth Costello, cando describe unha palestra na que se discute sobre a narrativa do continente negro e alguén indica que a falta dun grande romance africano cómpre achacala á cisma de escribir pró mundo mundial e non prós nativos. Se acaso traba conversa coa negritude, Deolindo nunca se mete nesa caste de chapacuñas polisistémicas.

Á tardiña apañaron un autocarro pra chegárense ao centro, á rúa Mihailova que coñecía por certa páxina de Claudio Magris, dentro dun breve capítulo dedicado a Belgrado sacudido por poderosas correntes culturais, étnicas, históricas… que descen polo seu romance a remo nomeado Danubio. Ben é certo que non leu a Momo Kapor, autor citado por Magris que en 1974 publicou unha narrativa protagonizada por foliranti (simuladores) dunha xeración perdida que nos cincuenta e sesenta contemplaban o mundo subidos no palco desa rúa épica, “entre restroballos ideolóxicos e lentexoulas do benestar occidental, esgazadoras verdades e postizas seduciós do sentimento, soterradas crises e mitos do celuloide”.

Hoxe transitan estes paseos outros simuladores, mozotes que están de estrea consumista, abducidos pola promesa de emancipación das masas democráticas que viven felices no reino das aparencias, na pasadeira de modelos que os chaman desde os trinques das tendas que copan os baixos comerciais desterrando pouco a pouco librarías e antigos negocios. Se cadra non hai máis venturas que estas, o único xénero romancesco aceptable presentemente é o fucking and shoping. Camafreitas non censura o feiticismo da roupa, dos telemóbiles ou dos autos, el procede das camadas subalternas e sabe que ningún réxime económico anterior ao capitalismo de ficción fixo feliz a tanta xente. Este sistema conseguiu que a multitude gaste e goce dos feitizos mercantís sen apenas sacrificio laboral, talvez non poda durar pero, encanto e non, permite un modo de vida xogantín e infantil só intuído nas utopías máis delirantes; quizais H. G. Wells acertou a deseñar n´ A máquina do tempo unha humanidade así de superficial, unha suavidade tan paradisíaca. Certo que no relato de Wells os alegres e indolentes e formosos exemplares instalados na brincadeira perpetua veñen resultando animais de granxa, cebados pra alimento de apavorantes criaturas subterráneas. Sentado nunha esplanada e saboreando un batido, ve pasar zancos apetitosos de garota no seu punto de elasticidade ximnástica e de gordura aínda afeixada polos anos tenreiros. Aganado por semellantes incitaciós, a piques está de entrarlle a unha lírica rapariga de chapeu en figura de flor e voz cantareira de paxariño. É unha versificadora local, con obra traducida ao alemán, ao inglés e ao occitano (botoulle unha ollada á versión en lingua de Oc, descubrindo palabras cuspidas ao catalán e lembrou un xogo de días atrás, con Fábregas anotando un gol pró Barcelona en estadio monegasco). O seu inglés non daba pra maiores intimidades e tiña que pór cara de póquer diante da leria torrencial da poeta, á que escasamente lle entendeu unha reflexión sobre o feito de que a cidade estivese separada dos ríos Sava e Danubio por unha faixa de florestas. Polo visto os ríos eran prós citadinos medoñas vías de penetración de sucesivos e incansables invasores, antes que arterias comerciais ou amena paisaxe. Chegados a este punto crucial, á confluencia dos cursos de auga que refrescan a vila, había que botarlle a mao a unha coxa ou desistir, deixándolle a vez a varios subsarianos resolvidos a conquistar Europa empezando pola xeografía balcánica, polos dedos dos pés, peninsulares e nerudianos nas súas sandalias, polo bosque venusino que se intuía arrubiado por analoxía co cabelo, polos peitos pequenos como as ameixas que se crían naquela chaira estendida endeica Panonia. Marchando cara ao norte por esa terra cha, o seu pensamento arribou a Sándor Márai, ás Memorias dun burgués nas que o húngaro relata un idilio cunha estranxeira de fala impenetrable, concluíndo que o amor ou o sexo non poden suplir as pontes tendidas pola lingua materna.

Frente por frente do café, ao outro lado da avenida, erguíase un teatro venerando de nobre fachada usada polos colegas servios pra proxectar a imaxe dos vates do país a recitar versos. Os transeúntes que se apeaban dos tranvías escoitaban os poemas con unción mentres os escritores forasteiros chupaban as palliñas dos batidos ou trocaban teimas. Cubanos exilados teimaban na pérfida conxura do comunismo internacional, que agora aspira disque a dominar o planeta mediante a infiltración raposeira nos poleiros democráticos e, acto continuo, cantaban Guantanamera. A música exercía un efecto lenitivo sobre as mesas viciñas, sumándose ao coro unha crítica literaria de Guimarães e a compañeira rética que o agasallara co libriño etnográfico. Deolindo aproximouse pra baduar das letras romanches, porque seus pais emigraran nos sesenta ao cantón dos Grisós e quería saber se aqueles camponios transterrados nas serras helvéticas deixaran algún vestixio na literatura contemporánea da Engiadina. Non chegou a anotar a bibliografía na libretiña amarela que asomaba no peto da súa camisa (nese instante lamentou ter trasteado o volume de agasallo) porque dúas azafatas viñan arrecadando penclubistas polos bares a fin de empuntalos avenida avante cara un palacete onde agardaba a cea.

Caíu a noite sobre a comitiva que avantaba polo paseo en reas de dous ou tres escritores, e a Deolindo ese luto precipitouno nunha leve depresión. “Desde que o sol se pon, a noite logo vén”, esta frase oída unhos anos antes nun bus da empresa Castromil emerxeu na súa conciencia cobrando un significado que entón non captou e que agora turraba polo carpe diem. Por iso se lanzou sobre a mesa do bufé como se nunca antes comese e bebeu tantiñas copas de licor de claudia pra desinhibirse na sala onde unha orquestrina tocaba un repertorio internacional entrefrebado con aires locais asombrosamente parecidos aos éxitos canarios de Los Sabandeños. Danzou un agarrado cunha brasileira encorpada cando o ambiente se envolveu en melancólicos sos que identificou co Tema de Lara. A balalaica incrustara na cachola do bailarino imaxes de xirasoles e campos luxados por trousos de neve, sobre todo evocaba a Julie Christie doce e avolta, anxélica e túrbida. A muller apatoada que o arrastraba pola pista emitía un calor que axiña derreteu aflitivos amoríos rusos; apegado aos seus bustos fartos e face a face cunha boca feraz, víase alleo ao melodrama histórico abouxado polos pitidos de comboios soviéticos. Sabíase a salvo de mortes tristes entre aqueles brazos amazónicos, podería talvez esganarse entre os aneis da anaconda pero nunca sería vítima dun corazón debilitado pola decepción e incapaz de brincar dun tranvía pra perseguir o fantasma de Larisa Antipova. Apetecíalle bailar eternamente coa escritora brasílica (logo soubo o nome, Adriana Soares, e que apenas chegaba a xornalista, pero que carallo máis tiña!), naquel momento pensou que ningunha actividade humana resultaba tan necesaria como o agarradiño e engradou recapitulando unha biografía na que prescindira da danza durante longos períodos dedicados a idioteces como escribir, votar ou ganar a vida. De facto, amargoulle parar de bailar pra volver ao autocarro e ao hotel, mesmo despois de que Adriana aceptase durmir con el.

Na entrada do hotel cruzáronse con dúas mulleres en minisaia empoleiradas en tacos altísimos, flagrantes socias do penis club que acudían a atender homes de negocios máis lucrativos que a literatura, e estivo nun tris de declinar a aperta no leito porque ningún lance erótico melloraría o que tanto rousaran guiados pola música das balalaicas zhivaguescas. No cuarto cedeulle a vez á amiga pra que entrase na casa de baño, mentres el fumaba un último cigarro e reproducía o pase de Pelé ao espazo que deseguida ocupou Carlos Alberto pra chutar o cuarto tanto da final da Taza do Mundo en México 1970. Nese punto saíu unha aparición, mestura rubicunda de Rubens e músculo africano, un imposible, unha quimera que retirou a roupa da cama e espuxo con molice a súa nudez estomballada. Deolindo entrou no baño, espiuse con présa e acepillou os dentes enerxicamente encanto trocaba olladas co sátiro que contorcía o labio no espello. Despois trotou en punta de pés e deslizouse por medas carnais arremedando unha masaxe tailandesa. “Não faço porcarias, entendeu?” Entendeuno moito ben, de modo que propuxo: “Tu fas a parte de Gal Costa e eu a de Maria Bethânia”. E acariñándolle unha meixela cantou:

Sonho meu, sonho meu

vai buscar quem mora longe, sonho meu,

vai mostrar esta saudade

com a sua liberdade,

no meu ceu a estrela guia

se perdeu,

a madrugada fria

só me traz melancolía

sonho meu.