Un texto fundacional do feminismo, por Séverine (1890)
Xesús González Gómez.
Caroline Rémy, coñecida como Séverine (1855-1929) –tamén asinou con outros nomes: Jacqueline, por exemplo–, foi, con Marguerite Durand (1864-1936), a fundadora do xornal feminista La Fronde, no que tamén colaborou Séverine, unha das xornalistas máis célebres da Francia da III República (1871-1940), ou, se se prefire, da «BelleÉpoque. As dúas levaron, para escándalo dos ben pensantes, unha vida que denominaban escandalosa, entre maridos, amantes e fillos de distintos pais, etc. Séverine descubriu o xornalismo grazas a Jules Vallès, a quen coñeceu en Bruxelas en 1880,onde el estaba exiliado por comuneiro e onde ela fora a ter o seu segundo fillo do seu amante (aínda estaba casada). En 1884, reaparece o xornal de Vallès Le Cri du peuple, e Séverine colabora nel. Dous anos despois morre Vallès, e ela os poucos deixa de colaborar en tal xornal e pasa a colaborar en diversos medios: L’Éclair, L’Écho de Paris, Le Gaulois, Gil Blas, é dicir, na gran prensa da época. Infelizmente, tamén colaborou no xornal antisemita La Libre Parole, de Édouard Drumont, pero por pouco tempo, xa que cedo se enfrontarían: el, anti-drefuysard, era ardente defensora (como Marguerite Durand) do capitán Dreyfus. Tamén colaborou no xornal L’Humanité, tanto cando este era o órgano do Partido Socialista Francés (SFIO –Section Française del’Internationale Socialiste) como cando pasou a ser o órgano do Partido Comunista francés, no que Séverine militou durante dous anos. Unha das súas últimas aparicións públicas foi en 1927, nun mitin a favor de Sacco e Vanzetti.
No outono de 1890, unha muller, que abortou coa axuda do seu amante, lanzou o feto ao mar. Detida a muller, resultou ser a filla dun contra-almirante francés e casada cun oficial da Mariña. O amante, o alcalde republicano de Toulon. Finalmente, a «Xustiza» ditou sentenza: dous anos de cárcere para a muller e cinco para o amante. Seguir o suceso na prensa francesa daquel ano é todo un exercicio de… «actualidade».
Tomando este feito como pretexto, o 4 de novembro de 1890, Séverine publica un artigo nun xornal, Gil Blas, que se pode considerar lixeiro, mundano e que mesmo algúns tachaban de licencioso. Un artigo cuxo titulo o di todo: Defensa do aborto. Para escribir un artigo destas características, aínda que o asinado con pseudónimo, pero un pseudónimo coñecido por todos os seus lectores, e publicalo nun órgano de prensa de gran tiraxe, era necesaria unha coraxe que poucos que tiñan.
Non comentaremos o artigo (do que tiramos partes que son, digamos, de recheo), pero noten lectoras e lectoras a súa actualidade, mesmo cando fala da «maxistratura». Un artigo destas características, poderíase hoxe publicar en España sen que que o «poder xudicial» actuara? Sen que a autora fose denunciada por algunha desas asociacións de avogados cristiáns que pululan por aí e malbaratan o nome de Cristo, porque, que eu saiba, nunca denunciaron nin se presentaron como acusación contra os casos de pederastia de certo sacerdotes, sendo este pecado, segundo o propio Cristo, o peor de todos.
O dereito ao aborto
Pediume querido director e amigo, a miña opinión sobre o drama de Toulon. Era cousa perigosa –a opinión que eu poida emitir, é dunha ousadía que poder facer parecer inxenuos os contos máis arriscados publicados aquí.
Porque a inmoralidade, sábeo vostede, é de dous tipos: a que aloumiña rindo o embigo dos senadores –esta, todos os réximes estimulárona– e a que se detén, grave, diante de certos problemas, a quen non inquieta a crueza do tema e camiña co lixo até os riles, sen emoción e sen noxo se algún se afoga neste lixo, e pide axuda con todas as forzas da súa desesperación, con toda a angustia do seu abandono.
Esta segunda inmoralidade é a miña e á que vou dar libre curso, audazmente, cinicamente –abraiando os superficiais que me consideran un pouco como a virtude da casa, mais non sorprendendo aos outros, a aqueles que, afeitos a ler entre liñas, comprenderán que o que escribo hoxe non é máis que a resultante lóxica, absoluta, implacábel, do que escribía onte.
E, inicialmente, unha palabra sobre o asunto que se chamou desde o primeiro día o escándalo de Toulon. Ah!, si, un bonito escándalo, no activo moito menos dos acusados que dos maxistrados, a última o parvada da xustiza, o erro de Temis!
Mais é un erro? Isto cheira que alcatrea a vinganza a vinganza provinciana, rancia e barolenta, con tufos de vella señorita e olores de togado alporizado. Semella furiosamente o desquite dunha casta contra un adversario, onte poderoso, o esnaquizamento dun home por todas as furias da maxistratura, da «boa sociedade» –e da autoridade marítima.
En fin, a señora Jonquières é a muller dun mariño, a nora dun contra-almirante. A autoridade marítima está moi convencida de que esta elección non tiña outro motivo que moquearse dela, ferila na súa colectiva honra conxugal.
Estude isto atentamente, nunca a loita entre o elemento civil e o elemento militar alcanzou tal grao de acuidade maliciosa, nunca un alcalde dunha cidade foi o branco de tantos odios, asexado por tantas mentiras, minado por máis poutas tenaces a cavar o chan baixo os seus pés.
Lea primeiramente os detalles comunicados –e tan rápidos! «O Sr. Fouroux era republicano… e mesmo republicano progresista… conseguira facerse popular… os obreiros do porto votaban por el…» Etc. etc.
Neste asunto hai más do que contan, acredíteo. Quen deu a orde inmediata de actuacións xudiciais? Quen o denunciou? Non se fala hoxe de concusión, de reviramentos, lamentábeis e abominábeis calumnias que non se teñen de pé?
Se ben Ranc, Charles Laurent, e outros, están obrigados a berrar «Silencio!» e lembrarlles a estes furiosos o pudor.
O escándalo de Toulon, sabe vostede o que é?… É unha novela de Malot[1], argallada coma Un beau-frère ou Le Docteur Claude, un monstruoso enredo de rancores provincianos tecidos arredor dun home e atándoo, aprisionándoo, asfixiándoo.
Observe que non alego non-culpábel. Pode moi ben que o señor Fouroux fixera aquilo de que se lle acusa. E que? Administraba peor a súa cidade por iso?
Entre os que estarán na sala da audiencia o día en que sexa xulgado –se é xulgado– tanto xuíces coma testemuñas, tanto xurados como oíntes, comprendidos os conserxes e os xendarmes, haberá máis de cen entre eles que estarán identicamente no mesmo caso.
O aborto! Quixera que me dixera de primeiras onde e cando comeza. Estou un pouco afeita a contar aos lectores de Gil Blas cousas incríbeis; mais esta vez cústame mastigar as miñas palabras. O home que se protexe das secuelas dun encontro, a muller que preserva inmediatamente os seus prazos futuros, son polo tanto abortistas? En boa lóxica, a lei debería dicir que si. É abortista tamén Onán, o vilán que sementaba o seu trigo na herba –o que por outra parte non impediu a Israel xerminar e colleitar! Deste xeito, os colexios, os cuarteis, as pensións, os conventos, os navíos, todas as aglomeracións de adolescentes, de homes, de mulleres, onde os sexos illados se chaman e se ilusionan, son fábricas de abortos.
E en que momento é legal o aborto, en que momento non o é? A Igrexa cando menos é lóxica nas súas prohibicións, nas súas defensas; mais o código civil –ah, o bromista!
Como se a conciencia –única lei do mundo!– fixese distincións e se protexese detrás destes subterfuxios. Desde o momento en que un ser é deixado na terra, tan pequeno, tan fráxil, tan conmovedor na súa fealdade e na súa debilidade, desde que dá o seu primeiro chío, move as súas maniñas, mexe os seus peíños, vive, é sagrado!
Antes, hai unha muller –e só unha muller, enténdenme ben? Isto é tan certo que en caso de parto difícil os médicos non dubidan: salvan a nai e deixan o neno na nada!
Ficarían asombrosamente abraiados se fosen tratados de abortistas!
—Pero a repoboación?, din os economistas
A repoboación, miserábeis hipócritas, que ten a ver en todo isto? – como vos atrevedes a usar esa palabra?
A repoboación! Que se fai polas numerosas familias, as «xugadas» de dez, doce crianzas que, no noso estado social, non encontran con que se alimentar nin onde aloxarse? […]
A repoboación! Hai que coller os últimos excrementos da familia Hayem para enzoufar a aqueles que ousar predicar a reprodución aos que morren de fame.
Que se fai polos xefes de liñaxes numerosas. Onde está a súa recompensa, os ánimos a darlles, o alivio das súas cargas, dos seus pesados deberes, das súas esmagadoras obrigas?
Nada, a mágoa, a miseria e ao final o suicidio –velaí o seu lote!
[…]
Menos mulleres dos suburbios –mesmo casadas– evitarían un aumento de posteridade se o Paul a vir non arrancase o pan da boca de Jacques, de Pierre e de Jeanne. Privándose de todo, é a vergonza; un de máis, sería a miseria. As obreiras ás veces abortan por amor materno –non se dubide disto na economía social e tampouco na maxistratura!
Cantas delas arriscan a súa vida para salvaren, menos a súa reputación que o descanso dos que as arrodean, sacrifícanse a un prexuízo do que só o código civil é responsábel, porque non é certamente a natureza quen tivo a idea.
Cando os homes situaron a honra dos homes baixo as enaguas das mulleres, deberon pensar ao mesmo tempo en non imputar de crime e non golpear con castigos todo acto cometido pola muller para salvagardar a aparencia desta honra. O contrario é ilóxico e cruel.
Logo, despois de todo, repítoo, elas arriscan a súa vida, as que rexeitan a maternidade aferrada nas súas entrañas e o perigo ennobrece as peores accións.
Ser espía en tempo de paz é vil e covarde; ser espía en tempo de guerra é heroico e nobre, os policías de antivicio son inxuriados; os axentes da Sûrete[2] son estimados. Por que? Non obstante, é o mesmo oficio, non varían nin nos móbeis nin nas consecuencias.
[…]
E a carne que pecou, a pecadora ofrécea á tumba. Sabe que pode morrer, sabe que pode murcharse para sempre, perder a súa beleza, a súa saúde, a súa forza –e o móbil que a fixo actuar é máis poderoso que a rebelión do seu medo.
Se tendes pedras no voso xardín, lanzádellas. Eu non!
E as coquetas, din as boas xentes, as que se preocupan pola finura do seu talle e o brillo da súa pel?
Hai poucas destas. As mulleres, hoxe, están bastante instruídas para saber que un «accidente» tardío as envellece e as murcha de maneira diferente a un nacemento. E –cousa curiosa!– as boas xentes en cuestión, que educan os seus cativos na veneración da civilización grega, ignoran que o pobo de Atenas votou o aborto de Frine, «ao non querer que unha obra mestra tan perfecta se arriscase a se estragar».
Nós non estamos alá, mais pululan as humildes Frines que non poden, ao vivir día a día, imporse o descanso dun ano. A maioría das mulleres galantes teñen un fillo –a sorpresa dos inicios– pero a continuación non teñen máis… habería cancelacións!
[…]
Como ven vostedes, o aborto é unha desgraza, unha fatalidade –non un crime. A lexislación non ten dereito a castigar o que é a súa obra, obra soamente dela. Mentres haxa no mundo bastardos e famentos, a bandeira de Malthus –a bandeira lixada do sangue dos infanticidas avant la lettre– flotará sobre este rabaño de amazonas rebeldes que, forzadas polas vosas leis a ter os seus seos áridos, teñen o dereito a manter os seus flancos infecundos.
JACQUELINE
Gil Blas, ano doce, núm. 4004, 4 de novembro de 1890.
[1] Hector Malot, escritor francés de folletíns choromiqueiros, sendo o máis famoso o titulado Sen familia.
[2] Servizos secretos franceses