Unha lingua que
Eva Moreda.
Unha lingua que se fala, digamos, nunha illa, tranquila, relativamente próspera, pacífica; o mar vaina defendendo dos ataques e as invasións; vai callando co correr dos séculos unha forma de ser que non é de todo chauvinista, pero si un pouco illada e provinciana: que ben estamos aquí, verdade?, que ben estamos na nosa illa; non teremos tampouco moito, pero xusto grazas a iso podemos vivir tranquilos. Hai unha sensación de que a illa é remota e diferente a todo o demais, o cal se coñece sobre todo por libros e informes de viaxeiros.
Un día, e despois de certo run-run que ninguén toma demasiado en serio, chegan os invasores á illa. Hai gran confusión e temor, pero nada é tan grande como a sorpresa dos nativos ao decatárense de que os invasores —chegados de tan lonxe— falan a misma lingua ca eles.
Unha lingua cun vocabulario de non más de mil palabras. Aos falantes fáiselles un pouco incómodo, hai unha certa falta de precisión e repeticións, pero ao cabo sobreviven porque ninguén nunca morreu das insuficiencias da lingua que fala. Algúns dos falantes, como en todas partes, dedícanse a escribir. Cando empeza a facerse coñecida por fóra, a súa literatura, en especial a poesía e a filosofía, causa grande admiración pola pregnancia do idioma e o uso depurado —comentan os críticos— que mostra da metáfora.
Unha lingua que non se escribiu nunca, nin ten alfabeto nin (por suposto) normas de ortografía, porque os falantes unha vez escoitaron que esas cousas causaron grandes discusións e crises e mesmo guerras noutras linguas; foise entón aos poucos instalando unha especie de terror á escritura que case podemos dicir que é atávico, ata o punto de que xa nin se menciona (ou se cadra, ao cabo, o problema de verdade é a incomodidade de xuntarse para fixar as normas: hai que mandar correos que repitan a mensaxe de viva voz e, aínda que non son en exceso perigosos os camiños, si que son propicios á dispersión e ás veces quedan os emisarios a folgar durante meses ou mesmo anos ata que deciden volver á montura e entregar a mensaxe que pode que xa pouco se pareza á orixinal; mesmo se di que algunha vez quedou tan entretido o correo que casou, tivo familia, envelleceu e a entregar a mensaxe tivo que mandar un fillo, etc.).
Unha lingua que non vale para falar cos pais, nin case con ninguén.
Unha lingua que nunca existiu, pero que todo fai pensar que si. A raíz dunha serie de evidencias que non teñen relación unhas coas outras —unha referencia solta no tratado dun místico no que ninguén acredita demasiado; unha inscrición nun idioma coñecido, pero inzada do que parecen erros; palabras noutros idiomas sen explicación etimolóxica plausible, etc —. Co correr dos anos, todos acaban poñéndose de acordo en que a lingua existiu. Os fragmenta vense ben bonitos detrás das vitrinas.
Unha lingua que non admite significados figurados; todo é literal e nin sequera se poden dicir cousas como, por exemplo, “estou deprimido” ou “dereita e esquerda” cando se fala de política. Nas outras linguas hai algo de rebumbio e compaixón, pero os falantes desta, se lles preguntan, din que están ben satisfeitos e non botan nada de menos.
Unha lingua feita toda de palabras que viñeron substituír os tabús orixinarios, como a palabra “selene” do grego antigo, que acabou por substituírse por outra, pero que era, á súa vez, substitución dun tabú anterior que se impuxo para evitar chamarlle á lúa polo seu nome de verdade e que non se enfurecese.
Co tempo, a xente esquece as palabras orixinarias, pero aínda é consciente de que as palabras todas que usa —mesmo os artigos— están aí para cubrir tabús. Hai nos contornos desta lingua a sensación consciente de que se está a camiñar nun bordo, aínda que nunca ninguén o di claro.
Unha lingua que cambia de abaixo a arriba cada mes, cada ano ou cada cinco anos; pero sucede de tal xeito que as convencións mudan ao mesmo tempo na cabeza de todos os falantes: se dun día para outro a palabra “diamante” pasa a significar “laverca” —un poñer— e a palabra “laverca” desaparece para se cadra reaparecer nunha sucesiva reencarnación, os falantes todos seguen a entender sen que nada rache.
Nun momento da historia aparece un grupiño de disidentes; nunca chegan a ser moitos, pero óeselles bastante. Escriben manifestos, recollen firmas e argumentan que —ao contrario do que sucede coas outras linguas— os falantes desta non teñen o privilexio de que a historia lles resoe na boca (gustan de usar metáforas dun estilo) cada vez que din calquera palabra.
En xeral son contemplados con simpatía, pero tamén con algo de ennui, porque non ofrecen solución ningunha, e todos saben que as solucións non existen.
