‘Chovida do ceo’, Alfredo Conde na liga de veteranos

Houbo un tempo no que Alfredo Conde aparecía nas quinielas para o Nobel de Literatura. Os xornais galegos (especialmente a cabeceira na que el era columnista) publicaron en varios anos que diferentes universidades do mundo enteiro (Rusia, Australia, Canadá) propuxeran o nome do allaricense para conseguir o galardón máis prezado a unha traxectoria literaria.

Conde escribiu un dos máis grandes clásicos modernos, Xa vai o Griffon no vento (1984, hoxe descatalogado). Aquela novela recibiu grandes premios, desde o Blanco Amor ao Nacional Español de Narrativa pasando polo Grinzane Cavour, que premia a mellor novela estranxeira publicada en Italia.

A fama de Conde medrou, a súa literatura ampliaba as fronteiras. O Griffon era tan boa carta de presentación que catapultou o seu autor ao canon cando só tiña corenta anos.

Durante moito tempo, o escritor teimou en conservar a fortaleza da súa escrita a pesar de que o seu perfil social se distorsionaba por razóns que nada tiñan a ver cos seus libros. O seu labor político e institucional, primeiro nas filas do PSdeG e finalmente nas do PP, disturbou a repercusión das súas novelas. Pouco e pouco, a fortaleza do seu pulso narrativo foi esgotando a súa resistencia. María das batallas (Galaxia, 2007) foi a última da súa triloxía histórica. Mellor ca Azul cobalto (Edhasa, 2001) e Romasanta. Memoria incerta do home-lobo (Sotelo Blanco, 2004), con esta recreación biográfica de María Pita volvía ao seu querido século XVI. A obra pasou inxustamente desapercibida. Conde, ao pouco de publicar a novela, contoume durante unha entrevista que pensaba seriamente en deixar a literatura.

Mais non a deixou. Neste ano volve con Chovida do ceo (Xerais), nova aventura do policía Salorio, que apareceu por primeira vez en Huesos de santo (Edhasa, 2010), novela que supuxo o cambio de sistema literario de Conde cara ao castelán, camiño que agora (felizmente) frustra con este novo libro.

Chovida do ceo é unha obra menor, unha novela policiaca con grandes doses de parodia, unha homenaxe ao Santiago enclaustrado no propio imaxinario da capital de Galicia. Alfredo Conde demostra, coma unha grande estrela do fútbol que xa non está para a elite, que segue a ter un enorme talento para a narración, para construír personaxes, para captar a esencia do que nos arrodea. Quen tivo, retivo e pode máis Conde cunha man atada ás costas ca outros narradores que teiman e teiman por conseguir elevar a súa literatura de xénero a algo máis ca pastiches sen orixinalidade nin graza ningunhas.

A pena é que Alfredo Conde quedara tan canso de facer literatura que agora prefira os xogos. A pena é que esa habelencia coas palabras, esa precisión á hora de describir ou de escavichar nas miserias humanas só apareza por instinto e non como ladrillos dunha obra feita cos cinco sentidos e con todos os alentos. Chovida do ceo ten demasiadas páxinas escritas por automatismo, demasiados diálogos intrascendentes, demasiada comodidade na vivisección da podremia compostelá. É unha mágoa porque a pouco que o autor se esforzase, o libro gañaría interese e proxección no tempo.

Con todo, Chovida do ceo é unha lectura recomendable para quen guste do relato policiaco. Os estereotipos son respectados con escrúpulo. Hai unha trama interesante no fondo, personaxes vigorosas, unha manchea de referencias culturais, históricas e antropolóxicas accesibles pero moi interesantes.

Ademais, o autor de Allariz conseguiu algo marabilloso: volverse profeta. Na novela ten unha enorme importancia a Orde e Mandato de San Miguel Arcanxo, esa especie de congregación heterodoxa e nostálxica de Trento que medrou á sombra do bispado de Tui-Vigo e cuxo fundador, Miguel Rosendo, acaba de ser destituído por mor da súa “conduta moral”. Agora que a noticia está nos xornais, paga a pena saber como imaxinou Conde o espírito da seita.

Para o futuro, sería bo para as letras galegas non que Alfredo Conde volva soar para gañar o Nobel senón que recupere as ganas de facer alta literatura. Fainos falta.

♦ Chovida do ceo, de Alfredo Conde, Xerais, 2014. 336 páxinas. ♠19€

César Lorenzo Gil.